Χώρα Σερίφου // Ένα άγνωστο αρχοντικό του 18ου αιώνα, έδρα του υπο-πρόξενου των Δυο Σικελιών στο νησί (1819), που σήμερα καταρρέει.

Χώρα Σερίφου.

Ένα άγνωστο αρχοντικό του 18ου αιώνα,έδρα του υπο-πρόξενου των Δυο Σικελιών στο νησί (1819), που σήμερα καταρρέει.

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο ταξιδεύουμε στην Σέριφο και επισκεπτόμαστε ένα εγκαταλελειμμένο σήμερα αρχοντικό του 19ου αιώνα, την οικία του Γεωργίου Λευιτικού στην καρδιά της Χώρας, του κεντρικού οικισμού της Σερίφου, που κάποτε φιλοξενούσε την έδρα του υπο-προξενείου του Βασιλείου των Δύο Σικελιών (Σικελίας και Νάπολης) και της Ισπανίας, ενώ λειτουργούσε παράλληλα και ως οικία του εκάστοτε πρόξενου. Το κτίσμα αυτό διατηρεί το άρωμα του 19ου αιώνα, ωστόσο έχει δεχτεί επεμβάσεις και διαχρονικές ανακαινίσεις, που σήμερα όμως λόγω της εγκατάλειψης, βρίσκεται σε στάδιο κατάρρευσης.

Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών και το υπο-προξενείο του στην Σέριφο

Το Βασίλειο των Δύο Σικελιών, κοινώς γνωστό ως οι Δύο Σικελίες ακόμη και πριν την δημιουργία του επίσημα, ήταν το μεγαλύτερο και πλουσιότερο από τα Ιταλικά κράτη πριν την Ιταλική ενοποίηση. Δημιουργήθηκε από την ένωση του Βασιλείου της Σικελίας και του Βασιλείου της Νάπολης το 1816 και διήρκεσε έως το 1860, όταν προσαρτήθηκε από το Βασίλειο της Σαρδηνίας, το οποίο έγινε το Βασίλειο της Ιταλίας το 1861. Το βασίλειο είχε την πρωτεύουσά του στην Νάπολη και αναφερόταν επίσης και ως το «Βασίλειο της Νάπολης». Το βασίλειο εκτεινόταν επί του Μετζοτζόρνο (το νότιο τμήμα της ηπειρωτικής Ιταλίας) και του νησιού της Σικελίας:

Η Σέριφος από το 1537 μέχρι και το 1829, ήταν υπό Οθωμανική κατοχή.  Εξαίρεση αποτελούν μερικά χρόνια κατά την διάρκεια των Ορλωφικών όπου βρέθηκε υπό Ρώσσικη κυριαρχία. Το 1829,  προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, όπως και τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων.

Οι Ιταλοί έχοντας ανέκαθεν εμπορικό ενδιαφέρον στο Αιγαίο, είχαν διατηρήσει ομαλές σχέσεις με τους Τούρκους και έτσι μπόρεσε και λειτούργησε ένα υπο-προξενείο στο νησί για την ομαλή διευθέτηση των μεταξύ τους ζητημάτων. Κύρια δραστηριότητα τέτοιων τύπου εμπορικών προξενείων, υποπροξενείων και προξενικών πρακτορείων, σύνηθες στα νησιά των Κυκλάδων την εποχή αυτή, ήταν η προαγωγή κυρίως των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων των χωρών τους.

Ένα τέτοιο υπο-προξενείο λοιπόν λειτούργησε και στην Σέριφο και στεγάστηκε στο κτίριο που παρουσιάζουμε. Σήμερα αποτελεί έναν άγνωστο στην ουσία χώρο, που καμία ταμπέλα δεν εξηγεί ούτε οδηγεί σε αυτό.

Η ιστορία του κτιρίου

Το κτίριο, μαζί με την απέναντι εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου κτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τον Γεώργιο Λευιτικό ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας του και χρησίμευε ως οικία του. Ο Γεώργιος Λευιτικός είναι γνωστό ότι υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και εφημέριος του Αγίου Ελευθερίου. Στην γειτονική εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, υψώθηκε στις 22 Μαΐου το 1821 η σημαία της Ελληνικής Επανάστασης στην Σέριφο. 

Σώζεται ενοικιαστήριο, με ημερομηνία 23 Οκτωβρίου 1823, του προξένου Ιωάννου Ταραντίνου Φραγγίνη, στο οποίο φαίνεται ότι αφενός νοίκιασε την οικία του Γεωργίου Λευιτικού και αφετέρου τοποθέτησε την Ελληνική σημαία έξω από το γραφείο του, για τις ανάγκες τις τρέχουσας εκείνη την περίοδο Ελληνικής επαναστάσεως.

Στο κτίριο, σύμφωνα με τις έρευνες του Τρύφωνα Ευαγγελίδη, φιλοξενήθηκε πέρα από το υπο-προξενείο της Σικελίας και της Νάπολης και το αντίστοιχο Ισπανικό.

Η κόρη του τελευταίου Λευιτικού παντρεύτηκε τον Αναστάσιο Γραμματικό, γιατρό και κοινοτάρχη περί το 1916, στενό φίλο του συνδικαλιστή Κωνσταντίνου Σπέρα. Οι απόγονοι του Γραμματικού προσπάθησαν μάταια να το δωρίσουν στο κράτος και έτσι το ιδιοκτησιακό του καθεστώς είναι θολό τα τελευταία 30 χρόνια.

Το 1972 με την Υπουργική Απόφαση 6922/291 π.ε./12-2-1972 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 148/Β/17-2-1972 με τίτλο Περί κηρύξεως μνημείων Σερίφου και Σάμου, το κτίριο τέθηκε υπό ειδική προστασία λόγω της ιστορικής του σπουδαιότητας. Διαβάζουμε στο ΦΕΚ:

"Χαρακτηρίζομεν ως μνημεία υπαγόμενα εις τας διατάξεις του άρθρου 52 του ΚΝ 5351/1932 "περί αρχαιοτήτων" και ως κτίσματα έχοντα ιστορικήν σπουδαιότητα και υπαγόμενα εις τας διατάξεις του άρθρου 5 του Ν 1469/1950 "περί προστασίας ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων κλπ", τα κάτωθι μνημεία: 

1. Την εντός του Κάστρου Σερίφου οικίαν του Γεωργίου Λευιτικού, όστις διετέλεσε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίου Ελευθερίου Σερίφου.

2. το Kάστρο του Λογοθέτη εις Πυθαγόρειον (Tηγάνι) Σάμου, το οποίο αφενός μεν αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον δείγμα της μεταβυζαντινής κοσμικής αρχιτεκτονικής και αφετέρου έχει ιστορικήν σπουδαιότητα, ως ανήκον εις τον ήρωα της Eθνεγερσίας Λυκούργον Λογοθέτην".

Βέβαια η προστασία του έμεινε μόνο στα χαρτιά καθώς, όπως θα διαπιστώσετε και από τις εικόνες που θα ακολουθήσουν, η κατάσταση του βρίσκεται σε κρίσιμο στάδιο. Η θέση του κτιρίου (μέσα στο κόκκινο περίγραμμα) φαίνεται στην επόμενη εικόνα:

Μόνος μάρτυρας της ιστορίας του κτίσματος αποτελεί η επιγραφή στην είσοδο όπου με Ιταλικούς χαρακτήρες διαβάζουμε: 

UFFIZIO DEL R.V. CONSOLE - SERFO

και σε μεγέθυνση:

Εξωτερική όψη κτίσματος

Εσωτερικοί χώροι

Εξωτερικές λεπτομέρειες

Υπόγειοι χώροι

Όψεις εξωτερικές

Επίλογος

Το κτίριο αποτελεί αναμφίβολα έναν ζωντανό μάρτυρα της ιστορίας της περιοχής και ένα όμορφο αρχιτεκτονικό κτίσμα του 19ου αιώνα. Ευελπιστούμε στην ανακαίνιση του, στην συντήρηση του και στην ανάδειξη του σε έναν χώρο προορισμού, γιατί όχι και σαν δημόσιο κτίσμα.

________________________________________________________________________ 

Έρευνα - Φωτογραφίες:

Θεοδοσόπουλος Δημήτριος, Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός

Ευχαριστίες

Ευχαριστώ την φίλη και συνάδελφο Αρχιτέκτων Μηχανικό, Μαριλένα Ελληνικάκη, για την υπόδειξη της θέσης του κτιρίου μέσα στο πολεοδομικό χάος της Χώρας.

Ευχαριστώ επίσης τον συνάδελφο συνταξιούχο Αγρονόμο - Τοπογράφο Μηχανικό του Α.Π.Θ. και κάτοικο Σερίφου, Αχιλλέα Γαζή, για τις πληροφορίες που μου παρείχε σχετικά με την ιστορία του κτιρίου καθώς και τις υποδείξεις για την σχετική βιβλιογραφία. 

Πηγές:

1. Η νήσος Σέριφος και αι περί αυτήν νησίδες: μελέτη τοπογραφικο-ιστορική μετά χάρτου της Νήσου και εικόνων, Ευαγγελίδης Τρύφων, 1909
2. wikipedia.gr