Fontana di Pravi.
Το συντριβάνι του Διονύσου με τις Νύμφες,
στην Ελευθερούπολη Καβάλας.
Εισαγωγή
Στις κατά καιρούς εξερευνήσεις μας ανά την επικράτεια μέχρι σήμερα έχουμε ανακαλύψει τρία αγάλματα του Διονύσου σε δημόσιο χώρο. Το πρώτο το εντοπίσαμε στα Σπάτα Αττικής, όπου σήμερα δεν υπάρχει πλέον, το δεύτερο στα Μέγαρα Αττικής στον κόμβο για Αλεποχώρι και Σχοίνο και το τρίτο και πιο θεαματικό σε συντριβάνι στην Ελευθερούπολη του Νομού Καβάλας. Το συγκεκριμένο συντριβάνι πέρα από το άγαλμα του Διονύσου περιστοιχίζεται από άλλες 7 ημίγυμνες γυναικείες μορφές. Αυτό το συντριβάνι παρουσιάζουμε στο παρόν άρθρο μας.
Ελευθερούπολη Καβάλας
(τα νούμερα στις παρενθέσεις αντιστοιχούν στον αύξων αριθμό της πηγής)
Η Ελευθερούπολη είναι κωμόπολη του Δήμου Παγγαίου στον νομό Καβάλας. Βρίσκεται 16 χιλιόμετρα δυτικά της Καβάλας και έχει πληθυσμό 5.555 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 (1). Η παλιά ονομασία της Ελευθερούπολης ήταν Πράβι, πιθανόν από παραφθορά των λατινικών όρων pro via ή prope via, δηλαδή μπροστά ή δίπλα στο δρόμο, εννοώντας την αρχαία Εγνατία Οδό.
Το Πράβι είναι μια από τις αρχαιότερες κωμοπόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας. Είναι κτισμένη στους πρόποδες των βουνών Παγγαίου και Συμβόλου, από τα οποία το πρώτο υπήρξε σπουδαιότατο, θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας, αλλά και αξιόλογη πηγή πλούτου, με τα μεγάλα δάση του και τα περίφημα μεταλλεία χρυσού και αργύρου. Στην κορυφή του υπήρχε, ήδη πριν την εποχή του Ηροδότου, το μαντείο του Διονύσου, που το κατείχε και το εκμεταλλευόταν το πολεμικό, θρακικό φύλο των Σατρών (2).
Ή ύπαρξη αρχαίων ευρημάτων στην περιοχή του Πραβίου είχε επισημανθεί ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο Γάλλος περιηγητής E. Cousinery, γενικός πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, περνώντας στα 1786 από το Πράβι, ανέφερε την ύπαρξη «ορισμένων αρχαιοτήτων», χωρίς ωστόσο να τις περιγράψει. Πολύ αργότερα ο Γάλλος αρχαιολόγος L. Heuzey, που πέρασε από το Πράβι μαζί με τον επίσης Γάλλο αρχιτέκτονα Daumet, δημοσίευσε δύο επιγραφές από το Πράβι, που τις είδε εντοιχισμένες στον τότε «επισκοπικό» ναό της επισκοπής Ελευθερουπόλεως, δηλαδή στον Άγιο Νικόλαο. Απ’ αυτές η μία ήταν μια επιτύμβια επιγραφή των παλαιοχριστιανικών χρόνων, που βρισκόταν εντοιχισμένη στον τοίχο του εξωτερικού περιβόλου του Ναού. Μια τρίτη επιγραφή, την οποία δημοσίευσε ο Salac, ήταν αυτή για την οποία ο Ρ. Perdrizet είχε επισημάνει ότι χρησίμευε ως κατώφλι του ναού. Δυστυχώς και οι τρεις παραπάνω επιγραφές είναι σήμερα χαμένες (2).
Το Πράβι είναι μια από τις αρχαιότερες κωμοπόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας. Είναι κτισμένη στους πρόποδες των βουνών Παγγαίου και Συμβόλου, από τα οποία το πρώτο υπήρξε σπουδαιότατο, θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας, αλλά και αξιόλογη πηγή πλούτου, με τα μεγάλα δάση του και τα περίφημα μεταλλεία χρυσού και αργύρου. Στην κορυφή του υπήρχε, ήδη πριν την εποχή του Ηροδότου, το μαντείο του Διονύσου, που το κατείχε και το εκμεταλλευόταν το πολεμικό, θρακικό φύλο των Σατρών (2).
Ή ύπαρξη αρχαίων ευρημάτων στην περιοχή του Πραβίου είχε επισημανθεί ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο Γάλλος περιηγητής E. Cousinery, γενικός πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, περνώντας στα 1786 από το Πράβι, ανέφερε την ύπαρξη «ορισμένων αρχαιοτήτων», χωρίς ωστόσο να τις περιγράψει. Πολύ αργότερα ο Γάλλος αρχαιολόγος L. Heuzey, που πέρασε από το Πράβι μαζί με τον επίσης Γάλλο αρχιτέκτονα Daumet, δημοσίευσε δύο επιγραφές από το Πράβι, που τις είδε εντοιχισμένες στον τότε «επισκοπικό» ναό της επισκοπής Ελευθερουπόλεως, δηλαδή στον Άγιο Νικόλαο. Απ’ αυτές η μία ήταν μια επιτύμβια επιγραφή των παλαιοχριστιανικών χρόνων, που βρισκόταν εντοιχισμένη στον τοίχο του εξωτερικού περιβόλου του Ναού. Μια τρίτη επιγραφή, την οποία δημοσίευσε ο Salac, ήταν αυτή για την οποία ο Ρ. Perdrizet είχε επισημάνει ότι χρησίμευε ως κατώφλι του ναού. Δυστυχώς και οι τρεις παραπάνω επιγραφές είναι σήμερα χαμένες (2).
Άγιος Νικόλαος Ελευθερουπόλεως
Το συντριβάνι του Διονύσου με τις νύμφες
Στο εντυπωσιακό και πρωτότυπο αυτό συντριβάνι κυριαρχεί πέρα από το νερό, μια όρθια στήλη με έναν ογκόλιθο στην κορυφή της, οπού μπροστά της βρίσκεται το άγαλμα του Διονύσου.
Περιμετρικά το συντριβάνι περιστοιχίζουν 7 ημίγυμνες μορφές, 3 στην μια πλευρά, 3 στην άλλη και μια στην μύτη της κατασκευής, η οποία κρατάει ένα τόξο παραπέμποντας στην θεά Άρτεμη, την θεά του κυνηγιού.
Οι υπόλοιπες 6 μορφές παραπέμπουν σε νύμφες. Οι Νύμφες κατά την Ελληνική Μυθολογία ήταν γυναικείες ιδεατές μορφές θεϊκής καταγωγής, νεαρές στην ηλικία, που ζούσαν μέσα στην άγρια φύση, τριγύριζαν στα βουνά, συνοδεύοντας την Άρτεμη και παίζοντας μαζί της.
Οι νύμφες ήταν κατεξοχήν πνεύματα του γλυκού νερού και βρίσκονταν στα ποτάμια, στις πηγές και μέσα στα βουνά από τα οποία πήγαζαν ποτάμια. Συνόδευαν πάντα το νερό, τονίζοντας έτσι τη μεγάλη του σημασία για την ύπαρξη ζωής. Χωρίς αυτό ούτε βλάστηση, ούτε γονιμότητα υπάρχει. Μέσω λοιπόν της ζωογόνου δύναμης του νερού οι Νύμφες εξαπλώθηκαν στα βουνά και στα δάση και συνδέθηκαν με τη βλάστηση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θεωρούνται κόρες του Ωκεανού ή άλλων ποταμών (1).
Έτσι οι Νύμφες κατέληξαν να είναι τριών ειδών:
1) Ναϊάδες, δηλαδή Νύμφες των ποταμών, των πηγών και των κρηνών, που είναι και οι πιο γνωστές,
2) Ορεστιάδες, που κατοικούσαν στα βουνά όπου υπάρχουν πηγές και
3) Δρυάδες ή Αμαδρυάδες, δηλαδή Νύμφες των μοναχικών δέντρων και των λιβαδιών, που ταυτίζονταν με τις Μελίες.
Οι Ναϊάδες κατοικούσαν μέσα σε σπηλιές, που βρίσκονταν κοντά σε νερό ή μέσα σ' αυτό, κάτω από την επιφάνεια των ποταμών. Μέσα στις σπηλιές τους απολάμβαναν τις χαρές του έρωτα με τον Ερμή ή τους Σιληνούς. Ζούσαν όσο και οι πηγές, κοντά στις οποίες κατοικούσαν. Όταν στέρευαν εκείνες, οι Ναϊάδες έσβηναν. Το ίδιο συνέβαινε με τις Αμαδρυάδες, που το όνομά τους σημαίνει «δέντρο και γυναίκα ταυτόχρονα». Τα πεύκα, τα έλατα και οι δρύες άρχιζαν να μεγαλώνουν με το που άρχιζε η ζωή μιας Νύμφης. Ήταν δέντρα δυνατά και ζούσαν για πολλά χρόνια, ενώ οι θνητοί απαγορευόταν να τα αγγίξουν με τσεκούρι. Ο λόγος ήταν ότι θεωρούνταν δέντρα ιερά και τα ιερά άλση που σχημάτιζαν ήταν χώροι αφιερωμένοι στους θεούς. Όταν ερχόταν η ώρα της Νύμφης να πεθάνει, μαραινόταν πρώτα το δέντρο της μέσα στη γη. Οι Νύμφες, όταν βρέχει, χαίρονται, γιατί τρέφονται τα δέντρα, ή κλαίνε, όταν οι βελανιδιές χάνουν τα φύλλα τους (1).
Νύμφες και Σάτυρος, του Ουιλιάμ-Αντόλφ Μπουγκερώ, 1873
πηγή: wikipedia
πηγή: wikipedia
Επίλογος
Ένα όμορφο ταξίδι στον μαγικό κόσμο του Διονύσου, των νυμφών, του νερού και της φύσης πραγματοποιείς με την επίσκεψη σου στην Ελευθερούπολη. Οφείλουμε όμως να αναφέρουμε ότι το συντριβάνι βρίσκεται δίπλα σε ένα υπογειοποιημένο ρέμα που περνάει μέσα από την πόλη. Ο σεβασμός λοιπόν στο νερό και η απόδοση τιμής στην ζωογόνα του δύναμη καλό είναι να τονίζεται, πέρα από πρωτότυπα συντριβάνια και από μια αντίστοιχη περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των υδάτινων διαδρομών, αυτών που γέννησαν όλους τους μύθους για τις νύμφες, που οι εμπνευστές του σιντριβανιού υποθέτουμε ότι ήθελαν να τιμήσουν.
_____________________________________________________________________________
Έρευνα:
Ομάδα Γεωμυθική
Ομάδα Γεωμυθική
Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Πηγές κειμένων:
1. wikipedia
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου