Η φύση στην τέχνη των αρχαίων // Αναπαραστάσεις βιοποικιλότητας σε έργα τέχνης της αρχαιότητας // Μέρος β'.

Η φύση στην τέχνη των αρχαίων.

Αναπαραστάσεις βιοποικιλότητας σε έργα τέχνης της αρχαιότητας.

Μέρος β'.

Εισαγωγή

Η φύση, ανέκαθεν ασκούσε επιρροή σε όλους τους λαούς. Ειδικά στους αρχαίους. Στοιχεία βιοποικιλότητας είτε από την πανίδα, είτε από την χλωρίδα, αποτελούσαν αρκετά συχνά, είτε αυτοτελή θέματα ως τέχνεργα, είτε θέματα που αποτελούσαν τμήματα αναπαραστάσεων πάνω σε αγγεία, σε ανάγλυφα, σε κιονόκρανα και σε κάθε λογής τεχνουργήματα. Με ιδιαίτερη χαρά λοιπόν δημοσιεύουμε, το δεύτερο μέρος (εδώ το α' μέρος) μιας σειράς άρθρων όπου παρουσιάζουμε μια πρωτότυπη συλλογή φωτογραφιών με παράλληλη εναπόθεση των τεχνουργημάτων με το αντίστοιχο φυτικό ή ζωικό είδος. Η σύλληψη της ιδέας και όλες οι φωτογραφίες ανήκουν στον ερασιτέχνη φωτογράφο βιοποικιλότητας και μόνιμο συνεργάτη της Γεωμυθικής, Σταύρο Αποστόλου.

Αναπαραστάσεις βιοποικιλότητας σε έργα τέχνης της αρχαιότητας.

Αργυρό τετράδραχμο, περ. 500 π.Χ. // Σίλφιον (Ferula)

Το τετράδραχμο ήταν τύπος αρχαίου ελληνικού αργυρού νομίσματος το οποίο είχε αξία ίση με τέσσερις δραχμές. Το πλέον γνωστό τετράδραχμο της αρχαιότητας ήταν αυτό της πόλης των Αθηνών το οποίο είχε ευρεία εμπορική χρήση από τις αρχές του 5ου αιώνα έως και τον 1ο αιώνα π.Χ.

Αργυρός στατήρ Αίγινας, περ. 480 π.Χ. // Χελώνες στον λόφο Φιλοπάππου

Ο στατήρας είναι αρχαίο νόμισμα, γνωστό διεθνώς κυρίως ως τέτοιο της βόρειας Ελλάδας και, συγκεκριμένα, της Μακεδονίας. Όμως στατήρες κόβονταν και κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα από τον 8ο αιώνα π.Χ. σε πολλές περιοχές της, με ευρύτερα γνωστούς τον αιγινητικό στατήρα, τον αττικό, τον ευβοϊκό, τον κορινθιακό και πολύ αργότερα -επειδή η Μακεδονία δεν είχε αρχικά ιδιαίτερα αναπτυγμένο εμπόριο- τον μακεδονικό. Στατήρες κυκλοφόρησαν στη συνέχεια και στην δυτική Ευρώπη από τους Κέλτες, όταν αυτοί μιμήθηκαν τον μακεδονικό στατήρα, τον οποίο γνώρισαν υπηρετώντας ως μισθοφόροι στο στρατό του Φίλιππου Β'.

Ασημένιος στατήρας, Σερίφος, 530 - 500 π.Χ. // Φρύνος στον Εθνικό Κήπο

Φρύνος είναι η κοινή ονομασία για ορισμένα άνουρα αμφίβια, κυρίως της οικογένειας Bufonidae, που χαρακτηρίζονται από τραχύ, στεγνό δέρμα, κοντά πόδια και μεγάλα εξογκώματα πίσω από τα μάτια. Η διάκριση ανάμεσα σε βατράχους και φρύνους δεν είναι εμφανής στην επιστημονική ταξινόμηση. Φρύνοι υπάρχουν στις οικογένειες Bufonidae, Bombinatoridae, Discoglossidae, Pelobatidae, Rhinophrynidae, Scaphiopodidae και Microhylidae. Στην Ελλάδα απαντώνται πέντε είδη φρύνων: ο κοινός φρύνος (Bufo bufo), ο πράσινος φρύνος (Bufotes viridis), ο πηλοβάτης (Pelobates syriacus), η κιτρινομπομπίνα (Bombina variegata) και η κοκκινομπομπίνα (Bombina bombina).

Βοοειδή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και την Ορεινή Ναυπακτία

Γαϊδουράκια στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Καρπασιά και στην Κίμωλο

Διακόσμηση με καλάμια στο Ε.Α.Μ. // Arundo donax στην Ακρόπολη Αθηνών

Διακόσμηση με κρόκους στο Ακρωτήρι Θήρας (Ε.Α.Μ.) //  Crocus cartwrightianus

Διακόσμηση με Φοίνικα στο Ε.Α.Μ. // Φοίνικας (Phoenix) στο Ναό του Ολυμπίου Διός

Διόνυσος με Κισσό // Από Αιτωλοακαρνανία στο βράχο, από Υμηττό ο δίχρωμος

Η λατρεία του Διονύσου, γνωστός σήμερα ως θεός του κρασιού και της χαράς,  και η τοπογραφική εξάπλωσή της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εξάπλωση της πανάρχαιας καλλιέργειας των αμπελιών. Αν πάει κανείς μια βόλτα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, θα δει πολλές απεικονίσεις που αναφέρονται στη λατρεία του Διονύσου. Σε όλες, εκτός από το αμπέλι, απεικονίζεται και ο κισσός. Η χρήση του κισσού για θεραπευτικούς και τελετουργικούς σκοπούς είναι αρχαιότερη του αμπελιού. Διαβάζοντας για το Διόνυσο, θ’ ανακαλύψει κανείς, πόσο κυρίαρχο ρόλο έπαιξε ο κισσός τόσο στη γέννηση όσο και τη λατρεία του θεού.

Κροκοσυλλέκτριες, Ακρωτήρι Θήρας 1600 π.Χ. και Crocus cartwrightianus

Η ιερή ελιά

Σύμφωνα με την μυθολογία η θεά Αθηνά έδωσε μια ήμερη ελιά στους Αθηναίους που φύτρωσε στο βράχο της Ακρόπολης δίπλα στο Ερέχθειο. Οι Αθηναίοι μαθαίνουν να την καλλιεργούν και δίνουν στην πόλη τους το όνομα της Αθηνάς. Μέχρι τότε φιλονικούσε με τον Ποσειδώνα για να την διεκδικήσει. Από κλαδιά της πρώτης ελιάς που χάρισε η Αθηνά δημιουργήθηκαν οι δώδεκα ελιές που φυτεύτηκαν στον περίφημο Ελαιώνα, το ιερό άλσος για του Αθηναίους. Όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτεία όποιος κακοποιούσε ή ξερίζωνε ελιά από τον Ελαιώνα καταδικάζονταν ακόμη και σε θάνατο. Το λάδι απ’ αυτές τις ιερές ελιές μαζευόταν και “τοις ταμίαις παραδίδωσι εις Ακρόπολιν”. Οι ταμίες που φύλαγαν το λάδι, το μοίραζαν στα Παναθήναια στους αθλητές για ν’ αλείφουν τα κορμιά τους. Από το ίδιο λάδι έδιναν και οι αθλοθέτες στους αθλητές. Όπως έχει υπολογιστεί για την γιορτή των Παναθηναίων απαιτούνταν κάθε τέσσερα χρόνια περίπου 70 τόνοι λάδι.

Ιβίσκος της Ρόδου και Αργυρό τετράδραχμο, περ. 230-205 π.Χ.

Το τετράδραχμο ήταν τύπος αρχαίου ελληνικού αργυρού νομίσματος το οποίο είχε αξία ίση με τέσσερις δραχμές. Τα πλέον γνωστά τετράδραχμα της αρχαιότητας ήταν αυτό της πόλης των Αθηνών το οποίο είχε ευρεία εμπορική χρήση από τις αρχές του 5ου αιώνα έως και τον 1ο αιώνα π.Χ., καθώς και το ελληνιστικό τετράδραχμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

_____________________________________________________________________

Σύλληψη - Έρευνα - Φωτογραφίες:

Σταύρος Αποστόλου, ο άνθρωπος πίσω από το Natura Hellenica

Επεξεργασία κειμένων - μορφοποίηση:

Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Πηγές κειμένων:

1. https://el.wikipedia.org

2. https://www.gourmed.gr/mesogeios/istories/dionysos-kai-kissos

3. https://tvxs.gr/news/blogarontas/i-ieri-elia