Σπηλαιοβάραθρο Υμηττού "Ωραίο" ή "Αντόνωφ" // Εξερεύνηση με την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία

Σπηλαιοβάραθρο Υμηττού
"Ωραίο" ή "Αντόνωφ".
Εξερεύνηση με την
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία

Εισαγωγή

Το Σπηλαιοβάραθρο "Ωραίο" ή "Αντόνωφ" βρίσκεται στον Νότιο Υμηττό ακριβώς δίπλα σε έναν δασικό χωματόδρομο. Η περιοχή του σπηλαιοβάραθρου ανήκει διοικητικά στον Δήμο Βάρης και βρίσκεται βόρεια του πεδίου βολής της Σχολής Ευελπίδων. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε τυχαία κατά την διάρκεια διαπλάτυνσης του χωματόδρομου που οδηγεί σε μια ραδιοναυτιλιακή συσκευή, τον Πανκατευθυντικό Αεροναυτιλιακό Ραδιοφάρο Υμηττού (VOR-DME). Το όνομα του το οφείλει στον ωραίο του διάκοσμο, με μερικούς πολύ ιδιαίτερους σχηματισμούς οι οποίοι καλούνται ελικτίτες. Το δεύτερο όνομα του το οφείλει στο αεροσκάφος τύπου Αντόνωφ.

Η είσοδος του βαράθρου είναι διαστάσεων περίπου 1,5 μέτρου πλάτους και 2,5 μέτρων μήκους. Όπως φαίνεται και στις εικόνες, η είσοδος βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον χωματόδρομο. 

Πριν την κατάβαση οι απαραίτητες ετοιμασίες.

Για την κατάβαση υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές. Στην είσοδο υπάρχουν αρκετά βιομηχανικά (αρσενικά) βύσματα και άλλα αυτοδιάτρητα (θηλυκά) βύσματα. Η ομάδα μας επέλεξε μια διπλή αλλαγή, μετά την κεντρική δεσιά, η οποία δίνει την δυνατότητα κατευθείαν κατάβασης, περίπου 25 μέτρων, στην μεγάλη αίθουσα του βαράθρου.

Το σπηλαιοβάραθρο είναι στην ουσία μια μεγάλη ενιαία αίθουσα διαστάσεων περίπου 25 επί 20 μέτρων. Μέσα εντοπίσαμε μερικά σκουπίδια, γεγονός που πιθανόν οφείλεται στην εγγύτητα με τον χωματόδρομο.

Παρ' όλ' αυτά το βάραθρο δικαιώνει το όνομα του καθώς ο διάκοσμος του είναι πραγματικά πολύ ωραίος, αρκετά πλούσιος και με πολύ ενδιαφέρον. 

Το βάραθρο δεν έχει συνέχειες από όσο μπορέσαμε να ελέγξουμε. Κανα δυο μικρές συνέχειες υπάρχουν οι οποίες λίγο αργότερα σταματάνε και ένα βαθούλωμα σαν πηγάδι βάθους περίπου 5 μέτρων, το οποίο και αυτό δεν συνεχίζει.

Από τους πιο ωραίους σχηματισμούς που συναντήσαμε, είναι αυτοί με τα συσσωματώματα του αραγωνίτη, είτε βοτρυοειδή είτε σφαιρικά (με τον όρο συσσωματώματα εννοούμε τη συνανάπτυξη κρυστάλλων ενός ορυκτού ώστε να μη παρουσιάζουν κανονικότητα ως προς αντίστοιχα κρυσταλλογραφικά στοιχεία).

Φυσικά δεν λείπουν και οι σταλαγμιτικοί και σταλακτιτικοί σχηματισμοί. 

Ο σταλακτίτης δημιουργείται από τη σταδιακή εναπόθεση ανθρακικού ασβεστίου (ασβεστίτης) κατά τη διάρκεια σταγονοροής στο εσωτερικό των σπηλαίων και των εγκοίλων που βρίσκονται σε ασβεστολιθικά πετρώματα. Συνήθως έχουν κυλινδρικό - κωνικό σχήμα και κρέμονται από την οροφή των σπηλαίων. 

Η συνολική διαδικασία σχηματισμού ενός σταλακτίτη έχει ως εξής:

Το νερό της βροχής εισρέει στο έδαφος μέσα σε σχισμές και ρωγμές. Εφόσον πρόκειται για ασβεστόλιθους έχει την ικανότητα μέσα από συγκεκριμένες χημικές διαδικασίες να τους διαλύει και να συγκεντρώνει δισανθρακικό ασβέστιο. Μόλις το κορεσμένο από το δισανθρακικό ασβέστιο νερό φτάσει στην οροφή ενός σπηλαίου αρχίζει να στάζει ή και να τρέχει με μεγαλύτερη ροή προς τα κάτω. Στο σημείο αυτό της ροής, κάθε σταγόνα, πριν πέσει, αφήνει σε σχηματισμό δακτυλίου ανθρακικό ασβέστιο, στο οποίο έχει μετατραπεί το αρχικά διαλελυμένο δισανθρακικό ασβέστιο μετατρέπεται σε ανθρακικό ασβέστιο (δυσδιάλυτο), σχηματίζοντας τον σταλακτίτη.

Οι σταλακτίτες ανάλογα με την ποσότητα ανθρακικού ασβεστίου που κουβαλάει το νερό και ανάλογα με τη ροή και την ταχύτητά της, μπορούν να σχηματιστούν μέσα σε ελάχιστα χρόνια ή και μετά από την παρέλευση αιώνων. Σε κάθε περίπτωση όμως δημιουργούνται διάφοροι σχηματισμοί, πολλές φορές εντυπωσιακοί, που μένουν αξέχαστοι σε όσους τους έχουν δει.

Οι χρωματισμοί των σταλακτιτών προέρχονται από διάφορα οξείδια, που περιέχονται διαλυμένα μέσα στο νερό. Έτσι, για παράδειγμα, οξείδια του σιδήρου θα δώσουν κόκκινους χρωματισμούς, ενώ οξείδια το μαγγανίου καστανομέλανες.

Στο σημείο που οι σταγόνες φθάνουν στο έδαφος σχηματίζονται οι σταλαγμίτες. Οι σταλαγμίτες σχηματίζονται με τον ίδιο τρόπο με τους σταλακτίτες, από το υπόλοιπο του ανθρακικού ασβεστίου που συμπαρασύρει η σταγόνα στο πέσιμό της, το οποίο πλέον το εναποθέτει στο έδαφος. Πολλές φορές οι σταλακτίτες ενώνονται με τους σταλαγμίτες από κάτω και δημιουργούν τις κολώνες. Πρόκειται για εντυπωσιακούς σχηματισμούς, που μπορούν να φθάσουν αρκετά μέτρα σε ύψος.

Ο σταλαγμίτης δημιουργείται με μια παρόμοια διαδικασία με τη δημιουργία του σταλακτίτη, στο δάπεδο σπηλαίων που βρίσκονται σε ασβεστολιθικά πετρώματα. Νερό που στάζει μέσα σε σπήλαια, έχοντας διαλύσει δισανθρακικό ασβέστιο, κατά την πτώση του από την οροφή, εναποθέτει μικρή ποσότητα από αυτό στην οροφή, σχηματίζοντας τους σταλακτίτες και άλλη μια μικρή ποσότητα στο δάπεδο, σχηματίζοντας τους σταλαγμίτες. Για τη δημιουργία σταλακτιτών και σταλαγμιτών χρειάζεται να περάσουν πολλές εκατοντάδες χρόνια. Πολλές φορές δημιουργούνται εντυπωσιακές μορφές σταλαγμιτών που μοιάζουν με νούφαρα, μανιτάρια, δίσκους κλπ. Οι σταλαγμίτες μαζί με τους σταλακτίτες αποτελούν τον πιο συνηθισμένο διάκοσμο ενός σπηλαίου. 

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ωστόσο του βαράθρου είναι οι ελικτίτες (helictites), που αναπτύσσονται στα τοιχώματα, στα δάπεδα, καθώς και στις οροφές των σπηλαίων με τη μορφή ελικοειδώς διακλαδιζόμενων δομών.

Τα σπηλαιοθέματα αυτά σχηματίζονται επίσης από υδατικά διαλύματα, ως αποτέλεσμα όμως τριχοειδούς αναρρίχησης του νερού, το οποίο κινείται αργά και ασυνεχώς είτε εντός το πορώδους του πετρώματος, είτε στα ενδοκρυσταλλικά διάκενα των ήδη υπαρχόντων σπηλαιοθεμάτων. Οι παράμετροι που επηρεάζουν την απόθεση αυτών των ορυκτών είναι ποικίλοι. Η θερμοκρασία, η πίεση στο εκάστοτε πορώδες, η μορφολογία του σπηλαίου, η υγρασία που επικρατεί, ο αερισμός του σπηλαίου και ο όγκος του σταλάγματος επηρεάζουν το σχηματισμό ασβεστίτη (συνήθως) ή άλλων ορυκτών όταν το υδατικό διάλυμα είναι κορεσμένο. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ταχύτητα ροής του νερού, καθώς πρέπει να είναι τόσο χαμηλή, ούτως ώστε να μην είναι δυνατός ο σχηματισμός σταγόνας και συνεπώς η επίδραση της βαρύτητας να είναι μηδαμινή.

Σε αυτή την περίπτωση, δεν συμβαίνει πτώση των σταγόνων αλλά εξάτμιση του νερού και διαφυγή ανθρακικού αερίου με ταυτόχρονη καθίζηση ανθρακικού ασβεστίου. Ο ασβεστίτης ή αραγωνίτης που σχηματίζεται ενάντια στη βαρύτητα, μπορεί να εμφανίζει τις πιο ποικίλες μορφές, όσον αφορά στο σχήμα και στο μέγεθος, σπηλαιοθεμάτων που απαντώνται αποκλειστικά στο εσωτερικό ενός σπηλαίου. Κύριοι εκπρόσωποι αυτού του μηχανισμού γένεσης πέρα από τους ελικτίτες αποτελούν: οι ελιγμίτες, οι βελόνες, τα άνθη, το βαμβάκι, τα μαλλιά αγγέλου (angel hair), τα κοραλλιοειδή, τα πευκοειδή (pine trees), τα φύλλα, τα ασπίδες ή δίσκοι (shields/disc), οι σφαίρες (spheres) οι σπηλαιοφλύκταινες (blisters) και τα κλαδιά ή κλάδοι πορτοκαλιάς (orange sticks).

Κοντά στους ελικτίτες στα νότια τοιχώματα και σε μια υπερυψωμένη μικρή αίθουσα υπήρχαν και σχηματισμοί γνωστοί ως "γκούρ" ή "λιθωματικές λεκάνες".

Συνεχίσαμε την εξερεύνηση με χαρά, σεβασμό και προσοχή.

Μέχρι την ώρα της ανάβασης και της αναμονής, καθότι η μόνη έξοδος διαφυγής ήταν το μονό σχοινί μας.

Η έξοδος από ένα σπήλαιο πάντα προσφέρει αγαλλίαση. Στην επιστροφή μαζέψαμε τον εξοπλισμό μας και επιστρέψαμε στα αυτοκίνητα μας που τα είχαμε παρκάρει στο Πανόραμα Βούλας, συζητώντας τις ομορφιές του σπηλαίου που μόλις είχαμε επισκεφτεί.

 

 __________________________________________________________________________

Ομάδα εξερεύνησης (15.9.2018)

Κατερίνα Μπουροπούλου
Μαρία Φωτιάδη
Μαρία Ζερβακάκη
Georgia Manzi
Θεολόγος Τσαλίκογλου
Δημήτρης Θεοδοσόπουλος