Μάνδρα Αττικής // Το πρόβλημα, το αποτέλεσμα, η λύση

Εισαγωγή

Αυτό που έζησε και ζει η Μάνδρα δεν πρέπει να ξαφνιάζει κανέναν. Τα προβλήματα είναι χρόνια και σχεδόν όλοι τα γνώριζαν. Από τα πιο χαμηλά στα πιο ψηλά. Στο παρόν μας άρθρο με όσο το δυνατόν πιο απλούς χάρτες και εικόνες εντοπίζουμε το πρόβλημα, καταγράφουμε το αποτέλεσμα και προτείνουμε την λογική της λύσης.

Το πρόβλημα 

Ένα ρέμα πολύ χοντρικά γεννιέται από τις πηγές και τα βρόχινα νερά στου ορεινούς όγκους της υδρολογικής λεκάνης που ανήκει. Πορεύεται από τα ανάντι στα κατάντι μέσα από μια πεδιάδα και καταλήγει στην θάλασσα στο σημείο των εκβολών του. Στην περίπτωση της Μάνδρας και οι τρεις αυτές περιοχές έχουν δεχτεί βίαιες επεμβάσεις:

Το πρόβλημα στα ψηλά

Ο αγαπητός μας Καθηγητής κ. Κώστας Κασσιός πολύ εύστοχα γράφει σε σχετική του ανάρτηση: 

Δεν είναι όμως μόνο τα ρεύματα η αιτία του κακού των πλημμυρών. Ούτε είναι μόνο τα μετεωρολογικό φαινόμενο της ραγδαιότητας και οι ποσότητες των βροχοπτώσεων. Ούτε και οι γεωλογικές συνθήκες της περιοχής. Η κύρια, βασική αλλά παραμελημένη αιτία στην προχθεσινή πλημμύρα αλλά και στο πλείστον των πλημμυρών που συμβαίνουν και θα συμβαίνουν, επικεντρώνεται στην κακή ή την πλήρη εγκατάλειψη της διαχείρισης της «λεκάνης απορροής» των ρευμάτων, των χειμάρρων και των ποταμών. Είναι δε λεκάνη απορροής ο προς τα ανάντη των ρευμάτων χώρος όπου προσπίπτει και δέχεται τον κύριο όγκο του νερού των βροχοπτώσεων, που άλλοτε παρουσία βλάστησης πέφτει στο έδαφος ομαλά και προσροφάτε, ενώ ότι περισσεύει απορρέει προς τα κατάντη και σχηματίζει ήρεμα ρεύματα. 

Η αποψίλωση (καταστροφή) όμως της βλάστησης (δενδρώδους, θαμνώδους ακόμα και χορτολιβαδικής) στη λεκάνη απορροής από δασικές πυρκαγιές, από υπερβόσκηση, από εκχερσώσεις, από λαθροϋλοτομίες, από τεχνικά έργα και παρεμβάσεις αυθαίρετες είναι οι ενέργειες εκείνες που προσφέρουν μαζί με το επικλινές ανάγλυφο ελεύθερο το χώρο στο νερό να τρέξει σε μεγάλους όγκους, ακανόνιστα και με ορμή, μαζί με τα υλικά διάβρωσης, ώστε να κατακλύσει στα κατάντη, δρόμους, σπίτια, υλικά και να παρασύρει ανθρώπινες ζωές.

Στα ψηλά λοιπόν ένα άθροισμα ανθρώπινων επεμβάσεων όπως

- δασικές πυρκαγιές

- υπερβόσκηση

- εκχερσώσεις

- λαθροϋλοτομίες

- λανθασμένα τεχνικά έργα 

- παρεμβάσεις αυθαίρετες 

οδηγεί στην αποψίλωση και εξαφάνιση των δασών και ακυρώνει τον ρόλο τους ως "επιβραδυντές" και "κατακρατητές" του νερού.

Το πρόβλημα στα χαμηλά

Στα μεσαία τώρα οι πλείστες αυθαίρετες (νόμιμες και μη) επεμβάσεις αρκούν για να μετατρέψουν έναν ήρεμο χείμαρρο σε έναν ορμητικό ποτάμι:

Το νερό βρίσκοντας όλα αυτά τα εμπόδια δεν μπορεί να σταματήσει και δημιουργεί νέους δρόμους οι οποίοι στην περίπτωση της Μάνδρας ήταν ο ίδιος ο οικισμός:

Το πρόβλημα στις εκβολές

Στις εκβολές, το έγκλημα συνεχίζεται, αφού αφήνουμε τον χώρο που περίσσεψε και όχι τον χώρο που χρειάζεται στο ρέμα. Είναι αδιανόητο οι εκβολές να έχουν μικρότερο εύρος από την κοίτη ενός ρέματος στα ανάντι του. Δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο ένα χωνί που είναι θέμα χρόνου να "μπουκώσει".

Η λύση στα χαμηλά

Το βασικό στοίχημα που οφείλουμε να κερδίσουμε με την τραγωδία της Δυτικής Αττικής είναι να αλλάξουμε την λογική που προσεγγίζουμε και αντιμετωπίζουμε τα ρέματα. Επειδή ακούμε πολύ τελευταία για τα έργα που δεν έχουν γίνει, για αντιπλημμυρικά και διάφορα άλλα "ύποπτου" σκοπού δηλώσεις οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει:

• Έλεγχος ρεµάτων και έγκαιροι καθαρισµοί φερτών και διάνοιξη ροών.

• Αποµάκρυνση όποιων επικινδύνων στοιχείων για την ελεύθερη ροη

• Ετοιµότητα άµεσης επέµβασης για την κυκλοφορία των οχηµάτων

• Μελέτες και έργα προστασίας και βελτίωσης ολιστικής λογικής και οχι εργολαβικής

αντίληψης

• Σεβασµός και προστασία των ρεµάτων και οχι ενθάρρυνση της αυθαίρετης κατασκευής µε

τη συνεχή νοµιµοποίηση τους

• Αµεση αποµάκρυνση κτισµάτων και εγκαταστάσεων που βρίσκονται σε επικίνδυνα σηµεία

Η λύση στα ψηλά

Πολύ εύστοχα και πάλι ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΜΠ κ. Κώστας Κασσιός αναφέρει σχετικά:

Στη λεκάνη λοιπόν απορροής των χειμάρρων θα πρέπει να επικεντρώνεται η προσοχή για την αποφυγή των πλημμυρών. Με μελετημένα από Δασολόγους προγράμματα αναδασώσεων, έργων διευθέτησης χειμάρρων ορεινής υδρονομικής, με απόσβεση με ποικίλα φράγματα των χειμάρρων και ελάττωση της κλίσης αντισταθμίσεως, με σταθεροποίηση των πρανών με τεχνικά έργα και φυτεύσεις μπορούμε έτσι να ελπίζουμε ότι θα περιορίσουμε τα πλημμυρικά φαινόμενα. 

Το καθάρισμα από μπάζα των ρευμάτων, ή ο εγκιβωτισμός τους ή η κάλυψη των ρευμάτων συνιστούν απλά επουλωτικές και συχνά επικίνδυνες παρεμβάσεις. Η θεραπεία από τις πλημμύρες βρίσκεται μόνο στην αποκατάσταση με επιστημονικό, επαγγελματικό τρόπο των «λεκανών απορροής» των ρευμάτων, χειμάρρων και ποταμών.!

Ας αρχίσει λοιπόν η Κυβέρνηση μια εθνική εκστρατεία αναδασώσεων των λεκανών απορροής και απόσβεση των χειμάρρων της χώρας, δράσεις που έχει παντελώς ξεχάσει, αντί να κλαίει όπως τώρα με κροκοδείλια δάκρυα για τις ζωές που χάθηκαν στις πλημμύρες που δεν σταματούν αν συνεχίσουμε να αδιαφορούμε.

Επίλογος 

Τα ρέµατα χρειάζονται ελεύθερο τον φυσικό τους χώρο. Αν δεν τον προσφέρεις βάζεις κατοίκους και περαστικούς σε παγίδα θανάτου. Οι επιλογές µας σκοτώνουν. Ας κάνουµε τις σωστές, αλλά σωστές µε τη διατήρηση της υφιστάµενης κατάστασης των αυθαίρετων καταλήψεων στα ρέµατα δεν υπάρχουν.

Δημήτρης Θεοδοσόπουλος

Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός

μέλος Δ.Σ. Συλλόγου Ροή - Πολίτες Υπέρ των Ρεμάτων