Το Ολυμπιείο διαχρονικά (1839 - 2017), μέσα από 60 ιστορικές φωτογραφίες.

Το Ολυμπιείο διαχρονικά (1839 - 2017).
Ανάγνωση της ιστορίας του μνημείου, 
μέσα από 60 ιστορικές φωτογραφίες.

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο - φωτοϊστορία παρουσιάζουμε την εξέλιξη και την ιστορία του χώρου του Ολυμπιείου μέσα από σπάνιες και μη, φωτογραφίες, ξεκινώντας με την πρώτη φωτογραφία του μνημείου, που βγήκε τον Οκτώβριο του 1839, από τον Γάλλο Pierre-Gaspard Gustave Joly de Lotbiniere. Ο Lotbiniere με αυτή του την φωτογραφία καθιέρωσε, ακούσια, το πιο ανθεκτικό ελληνικό φωτογραφικό στερεότυπο του 19ου αιώνα: την άποψη της Ακρόπολης από τους στύλους του Ολυμπίου Διός. Το Ολυμπειίο λόγω του μεγέθους του και της "οπτικής" του ένωσης με τον Παρθενώνα, φωτογραφήθηκε όσο λίγα μνημεία στην Αθήνα. Πιθανόν μόνο η Ακρόπολη να ξεπερνάει σε πλήθος τις φωτογραφίες που έχουν βγει, με φόντο το Ολυμπιείο. Αν και πολυφωτογραφημένο, οι διάφορες φάσεις του παραμένουν κυρίως άγνωστες και αυτός είναι ένας από τους λόγους που συγκεντρώσαμε όλες αυτές τις φωτογραφίες, αφήνοντας τες να μιλήσουν από μόνες τους. Καλό σας ταξίδι στον χρόνο με όχημα το Ολυμπιείο λοιπόν.

Σπάνια απεικόνιση του τέταρτου μοναχικού κίονα του Ολυμπιείου. 
Σύμφωνα με μία εκδοχή, αυτόν τον 17ο κίονα ανατίναξε στα 1759 
ο τότε τούρκος κυβερνήτης των Αθηνών Μουσταφά Αγάς Τζισδαράκης 
για να χρησιμοποιήσει το υλικό της ως ασβέστη 
στην ανέγερση του ομώνυμου τζαμιού στο Μοναστηράκι, 
στη ΒΔ γωνία της Βιβλιοθήκης του Αδριανού.

Λίγα λόγια για το μνημείο

Συντάκτης: Θ. Κυριακού, αρχαιολόγος

Το Ολυμπιείον βρίσκεται στη νότια πλευρά των Αθηνών, ανάμεσα στην Ακρόπολη και τον ποταμό Ιλισσό. Πρόκειται για το ιερό του Ολυμπίου Διός στο οποίο κτίστηκε ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του αρχαίου κόσμου που ήταν αφιερωμένος στο Δία. Σύμφωνα με το Βιτρούβιο ήταν ένα από τα πιο φημισμένα δείγματα της αρχιτεκτονικής σε μάρμαρο. Η ίδρυση του ιερού ανάγεται στο μυθικό Δευκαλίωνα. Η λατρεία στο χώρο αυτό ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους και συνδέεται με χθόνιες θεότητες και ήρωες της αρχαίας Αθήνας. 

Το Ιερό του Ολυμπίου Διός, ένα από τα σημαντικότερα και αρχαιότερα ιερά της Αθήνας ιδρύθηκε κατά την παράδοση που διέσωσε ο περιηγητής Παυσανίας, από τον Δευκαλίωνα γενάρχη των Ελλήνων προς τιμή του Δία (σημείωση Γεωμυθικής: Το ιερό που ιδρύθηκε προς τιμήν του Διός, ήταν κατά πάσα πιθανότητα του Ομβρίου Διός, σαν και αυτό στον Υμηττό) ως αντάλλαγμα για τη σωτηρία του μετά τον κατακλυσμό. Η ανέγερση του μεγάλου ναού άρχισε από τον Πεισίστρατο τον Νεώτερο το 515 π.Χ. στη θέση παλαιότερου ναού των αρχών του 6ου, έφθασε ως το κρηπίδωμα και διακόπηκε με την κατάλυση της τυραννίδας. Ο υστεροαρχαϊκός ναός ήταν πώρινος, δωρικού ρυθμού, κολοσσιαίων διαστάσεων. Μέρος των οικοδομικών του υλικών χρησιμοποιήθηκε αργότερα για την κατασκευή του ανατολικού βραχίονα του Θεμιστόκλειου τείχους. 

Η οικοδόμηση του ναού συνεχίσθηκε από τον Βασιλέα της Συρίας Αντίοχο τον Δ΄ τον Επιφανή, με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Κοσσούτιο, το 175 π.Χ., στις ίδιες διαστάσεις και αναλογίες με τον αρχαϊκό αλλά από μάρμαρο, σε Κορινθιακό ρυθμό, αργότερα από τον Αύγουστο και αποπερατώθηκε τελικά από τον Φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος και τον εγκαινίασε το 131-132 μ.Χ. 

Ο Αδριάνειος ναός, από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου, Κορινθιακού ρυθμού, είχε μήκος 110,35μ., πλ. 43,68μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές. Δέσποζε στο μέσο ενός μεγάλου ορθογωνίου περιβόλου με πρόπυλο στα βόρεια. Ο σηκός στέγαζε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Δία και του αυτοκράτορα Αδριανού που λατρεύονταν εδώ ως σύμβωμοι, ενώ πλήθος αγαλμάτων και αναθημάτων στόλιζαν τον περίβολο. 

Η ερείπωση άρχισε τον 5ο αι. μ.Χ. και συνεχίσθηκε στους επόμενους αιώνες από φυσικά αίτια ή ανθρώπινες επεμβάσεις. Στην ΝΑ περιοχή του περιβόλου υπήρχε τζαμί υπαίθριου τύπου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και επάνω στο επιστύλιο των κιόνων της ΝΑ γωνίας του ναού μεσαιωνικό κτίσμα ίσως παρατηρητήριο. Από τους 104 κίονες του ναού σώζονταν μέχρι το 1852 δεκαέξι. Ο ένας γκρεμίστηκε από μία φοβερή καταιγίδα εκείνης της χρονιάς.

Ανασκαφές στο χώρο του ναού του Δία πραγματοποιήθηκαν από τον E. Penrose από το 1883 έως το 1886 και το 1922 από τον G. Weltet. Η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία διενέργησε ανασκαφές γύρω από το ναό από το 1886 έως το 1907 ενώ ο Ιωάννης Τραυλός (αρχιτέκτων) στη δεκαετία του 1960. Ο αρχαιολόγος Ιωάννης Θρεψιάδης υπήρξε επίσης ανασκαφέας του αρχαιολογικού χώρου.

Το Ολυμπιείο μέσα από διαχρονικές φωτογραφίες (1839 - 2017)

Τελευταία φωτογραφία με τους 3 μοναχικούς κίονες όρθιους μαζί:

14/10/1852: Πτώση κίονα μετά από έντονη βροχόπτωση. Καγκελόφραξη για προστασία:

Ένας Φινλανδός περιηγητής που βρέθηκε εκείνη την εποχή στην Αθήνα, ο Bίλχελμ Λάγκους (1821 - 1909) ο οποίος ήταν ο πρώτος Φινλανδός λόγιος που ταξίδεψε στην Αθήνα και παρέμεινε μάλιστα εκεί για έναν ολόκληρο χρόνο με σκοπό να μάθει την ελληνική γλώσσα, σχολιάζει:

"Eπέλεξα το δρόμο που περνάει από τα ερείπια του ναού του Διός. Oι φήμες ήταν αληθινές. H φοβερή καταιγίδα δεν είχε καταστρέψει μόνο σύγχρονα κτήρια. Eίχε ρημάξει και ένα από τα ομορφότερα μνημεία του Xρυσού Aιώνα των Aθηνών. Ένας από τους τεράστιους στύλους που ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς των θεών των Eλλήνων, το ναό του Oλυμπίου Διός, έχει σκύψει το περήφανο κεφάλι του. Aυτή τη στιγμή πλήθος κόσμου κατακλύζει το χώρο και οι δημοσιογράφοι έχουν ορμήσει σαν όρνια· άλλος ζωγραφίζει, άλλος κάνει μετρήσεις, άλλος κρατάει σημειώσεις. Tο θλιβερό νέο θα φτάσει σίγουρα  σε κάθε γωνιά του κόσμου. H αξία ενός ήρωα γίνεται κατανοητή μόνο αφού εκείνος πέσει· το ίδιο ισχύει και γι’ αυτούς εδώ τους στύλους. Δυστυχώς είχαμε τη ευκαιρία να εξετάσουμε έναν από αυτούς και να διαπιστώσουμε πόσο απλή, αλλά συγχρόνως ανθεκτική ήταν η κατασκευή τους. Άλλωστε είχαν αντέξει στις μπόρες για περισσότερο από δύο χιλιετίες… Mέχρι χτες το βράδυ 16 στύλοι έστεκαν όρθιοι, ανάμεσά τους κι ένας που πάνω στο κιονόκρανό του υπήρχε ακόμα το κατάλυμα όπου κατά το Mεσαίωνα ασκήτευσε ένας στυλίτης. O μεσαίος από τους τρεις στύλους στα δυτικά έχει πέσει τόσο όμορφα, λες και κάποιος έχει τοποθετήσει τους σπονδύλους του στη σειρά τον ένα μετά τον άλλο."

(Πηγή ιστορίας: Μπιορν Φορσέν, Ο Βίλχελμ Λάγκους στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Στο Μπιορν Φορσέν-Βασίλης Καρδάσης, Αγαπητή μισητή μου Αθήνα! Στιγμιότυπα από τη ζωή του Φινλανδού ελληνιστή Βίλχελμ Λάγκους.Εστία 2009)

  

Ιούλιος 1870: Αφαίρεση του επιστύλιου των κιόνων της ΝΑ γωνίας του ναού (μεσαιωνικό κτίσμα, ίσως παρατηρητήριο,ίσως σκήτη στυλίτη μοναχού)

Την 28η Ιουνίου 2001 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου οργάνωσε τη χορωδιακή συμφωνία Μυθωδία στο ναό του Ολυμπίου Διός στο πλαίσιο της αποστολής της ΝΑΣΑ στον Άρη. Στη συναυλία συμμετείχαν οι σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ. Τη συναυλία κάλυψαν 20 τηλεοπτικά δίκτυα, από την Αμερική, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιαπωνία και χώρες της Ευρώπης, υπό τη διεύθυνση του Ιρλανδού κινηματογραφιστή Ντέκλαν Λόουνι. Η χορωδιακή συμφωνία συγκέντρωσε χιλιάδες κόσμο μέσα στο χώρο του Ολυμπιείου, αλλά και έξω από το ναό, στους άδειους από οχήματα δρόμους της Αθήνας. Μαζί με την Τζέσι Νόρμαν συνέπραξε η σοπράνο Κάθλιν Μπατλ, η μητροπολιτική ορχήστρα του Λονδίνου και η χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής καθώς και πάνω από εκατό άτομα ντυμένα με αρχαία ελληνικά ενδύματα. Η οθόνη που έχει τοποθετηθεί στο Ολυμπιείο συνέδεσε οπτικά με εικόνες από αρχαίες ελληνικές παραστάσεις - αγγεία, τοιχογραφίες και αγάλματα - τη μουσική με εικόνες από τον πλανήτη Αρη.

_____________________________________________________________________

Έρευνα:

Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Σύνδεσμοι:
Martin Baldwin-Edwards: https://www.flickr.com/photos/athens_greece/
ΙΛΙΣ-SOS ILIS-SOS: https://www.facebook.com/groups/157422720962166/?ref=br_rs