Το δέλτα των ποταμών Γαλλικού - Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα (Γ.Α.Λ.Α.), στον κόλπο της Θεσσαλονίκης και η μεταβολή της ακτογραμμής των εκβολών τους [1940 - 2016]

Το δέλτα των ποταμών Γαλλικού - Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα (Γ.Α.Λ.Α.), στον κόλπο της Θεσσαλονίκης και η μεταβολή της ακτογραμμής του λιμανιού της Θεσσαλονίκης και  των εκβολών των τεσσάρων ποταμών από το 1940 μέχρι σήμερα.

Εισαγωγή

Οι ποταμοί είναι ζωντανοί οργανισμοί. Οργανισμοί που κινούνται και μεταβάλλονται. Οι μεταβολές αυτές όσο πιο πίσω στο χρόνο πάμε τόσο πιο έντονες είναι. Στο παρόν άρθρο πηγαίνουμε 76 χρόνια πίσω, το 1940, δεδομένου ότι έχουμε αεροφωτογραφικό υλικό ικανό για την τεκμηρίωση των ακτογραμμών, των ποτάμιων και των παραποτάμιων οχθών, της τετραποταμιάς του Κόλπου Θεσσαλονίκης. Εξετάζουμε, μέσα από τις παλιές αεροφωτογραφίες, το τεράστιο Δέλτα, το οποίο σχηματίζεται στην Δυτική πλευρά του κόλπου της Θεσσαλονίκης, όπου χύνουν τα νερά τους από Βορρά προς Νότο ο Γαλλικός, ο Αξιός, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας, γνωστοί και με το ακρωνύμιο Γ.Α.Λ.Α.

Ο Κόλπος Θεσσαλονίκης το 1940

Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη σε πληθυσμό και έκταση πόλη της Ελλάδας. Συχνά αναφέρεται η συμπρωτεύουσα της Ελλάδας. Από την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο η Θεσσαλονίκη ως μια ακμάζουσα ελληνιστική πόλη μέχρι την οθωμανική κυριαρχία αξιοποιεί την στρατηγική της θέση και αναπτύσσεται σε μια πολυπολιτισμική πόλη. Από το 1912, με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων και την ενσωμάτωση της περιοχής στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, η Θεσσαλονίκη αποτελεί τη δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ελλάδας.

Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο και έλαβε το όνομά της προς τιμήν της συζύγου του, Θεσσαλονίκης, η οποία ήταν ετεροθαλής αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κόρη του Φιλίππου Β΄ και της πέμπτης συζύγου του, της Θεσσαλής πριγκίπισσας Νικησιπόλης. Το όνομά της προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων Θεσσαλῶν και Νίκη, σε ανάμνηση της νίκης των Μακεδόνων και του Κοινού των Θεσσαλών έναντι του τυραννικού καθεστώτος των Φερών και των συμμάχων της, Φωκέων, στο πλαίσιο του Γ’ Ιερού Πολέμου.

Ο πληθυσμός του πολεοδομικού συγκροτήματος υπολογίζεται σήμερα στους 788.191 κατοίκους (Απογραφή 2011), ενώ ο πληθυσμός του μητροπολιτικού κέντρου ανέρχεται στους 1.000.511 κατοίκους. Τα αντίστοιχα νούμερα το 1940 ήταν 226.147 και 375.127.

Στην επόμενη αεροφωτογραφία, που προέκυψε από σύνθεση πολλαπλών αεροφωτογραφιών φαίνεται ο κόλπος της Θεσσαλονίκης, λίγο πριν φτάσει ο πόλεμος στην πόλη.

Οι εκβολές των τεσσάρων ποταμών το 1940

Στην Δυτική πλευρά του κόλπου της Θεσσαλονίκης εκβάλουν από την αρχαιότητα και χύνουν τα νερά τους από Βορρά προς Νότο ο Γαλλικός, ο Αξιός, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας, γνωστοί και με το ακρωνύμιο Γ.Α.Λ.Α. 

Οι παραπόταμοι στις εκβολές των τεσσάρων ποταμών το 1940

Πέρα από τους κύριους κλάδους των τεσσάρων ποταμών, λόγω των εκβολών και της σύνθεσης τους, σχηματίζεται ένα τεράστιο δελταϊκό μέτωπο που ξεκινάει από την Νέα Αγαθούπολη στον Νότο και φτάνει μέχρι το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης στον Βορρά. 

Στην περιοχή αυτή σχηματίζονται πολλοί παραθαλάσσιοι και παραποτάμιοι κλάδοι των ποταμών αυτών, οι οποίοι φαίνονται με μωβ χρώμα, όπως ήταν το 1940.

Η ακτογραμμή (πράσινη γραμμή) το 1940

Στην συνέχεια και για τις ανάγκες τεκμηρίωσης της θέσης της ακτογραμμής το 1940 την σχηματίζουμε με πράσινο χρώμα.

Η ακτογραμμή (κόκκινη γραμμή) το 2016

Με την ίδια λογική σχηματίζουμε και την σύγχρονη ακτογραμμή του λιμανιού της Θεσσαλονίκης και των εκβολών του Γαλλικού ποταμού, του εγγύτερου στην συμπρωτεύουσα.

Εφαρμογή της ακτογραμμής του 2016 σε αεροφωτογραφία του 1940

Πλέον έχοντας την ψηφιακή γραμμή των 2 ακτογραμμών μπορούμε να τις εφαρμόσουμε στις διαφορετικές χρονικές περιόδους. Έτσι παίρνουμε την εξής εικόνα για το 1940 με την ακτογραμμή του 2016.

Στην ίδια λογική εφαρμόζοντας τις ψηφιακές γραμμές σε σύγχρονο αεροφωτογραφικό υπόβαθρο παίρνουμε την εξής εικόνα:

Παρατηρούμε τις σημαντικότατες αλλαγές στις εκβολές του Γαλλικού ποταμού, όπου η σημερινή ακτογραμμή είναι 3 χιλιόμετρα μέσα.

Εφαρμογή της ακτογραμμής του 2016 σε αεροφωτογραφίες του 1940

Εφαρμογή των ακτογραμμών (1940, 2016) και των εκβολών του Γαλλικού του 1940 σε σύγχρονες αεροφωτογραφίες.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι πλέον σημαντικές μεταβολές στον κόλπο έχουν γίνει στις εκβολές του Γαλλικού ποταμού, όπου παρατηρείται μείωση κατά 3 χιλιόμετρα της ακτογραμμής και στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, όπου επεκτάθηκε με την κατασκευή των νέων προβλητών.

_____________________________________________________________________________

Κείμενο - Έρευνα:
Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Πηγές:

Ιστοσελίδες:

1. https://el.wikipedia.org

Αεροφωτογραφίες:

1. Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδος (Ο.Κ.Χ.Ε.)