Ξεχασμένα υπόγεια καταφύγια και πολυβολεία στο Αηδονόκαστρο Παρανεστίου.

Μια περιήγηση στα ξεχασμένα και παρατημένα

υπέργεια και υπόγεια πολυβολεία και καταφύγια,

πλησίον του χωριού Αηδονόκαστρου,

στο Δήμο Παρανεστίου του Νομού Δράμας.

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο πραγματοποιούμε μια περιήγηση, στα ξεχασμένα και παρατημένα πολυβολεία και καταφύγια, στο ύψωμα Κομνία, στους γειτονικούς λόφους και πλησίον της σιδηροδρομικής γραμμής, στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Αηδονόκαστρου, στο Δήμο Παρανεστίου του Νομού Δράμας. Οι πολεμικές αυτές κατασκευές αποτελούν μέρος του μεγαλύτερου ελληνικού οχυρωματικού έργου στην νεότερη ιστορία της χώρας μας. Κατασκευάστηκαν κατά την δεκαετία του 1930 με σκοπό την αμυντική θωράκιση της Ελλάδας σε περίπτωση εισβολής από Βορρά, κατά μήκος της Ελληνοβουλγαρικής μεθορίου, γνωστή ως "γραμμή άμυνας Μεταξά".

Η ιστορία των οχυρωματικών έργων

α. Η εποχή μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (Α'Π.Π.)

Στην πληγωμένη Ευρώπη της εποχής του Μεσοπολέμου, οι μνήμες και τα μαθήματα του Α’Π.Π., ενός πολέμου χαρακωμάτων όπως του αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός, ώθησαν πολλά κράτη στην κατασκευή νέων ή την αναβάθμιση παλαιότερων οχυρωματικών γραμμών, κατά μήκος των συνόρων τους. Έτσι κατασκευάστηκαν οχυρωματικές γραμμές:

- στην Γαλλία η γραμμή Μαζινό,
- στην Γερμανία η γραμμή Ζίγκφριντ,
- στο Βέλγιο η γραμμή Ντεβέζ,
- στην Φινλανδία η γραμμή Μάννερχάιμ,
- στην Σοβιετική Ένωση η γραμμή Στάλιν, αλλά και αλλού.

Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτήν τη γενική τάση. Την περίοδο 1933 – 1941 έλαβε χώρα μια τιτάνια προσπάθεια οχύρωσης των πλέον ευαίσθητων συνόρων της χώρας στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος από τη Βουλγαρία, τη μόνη δύναμη στα Βαλκάνια που επιδίωκε την αλλαγή των συνόρων, λόγος για τον οποίο δεν συμμετείχε στο Βαλκανικό Σύμφωνο. Στο ερώτημα γιατί προκρίθηκε αυτή η μορφή άμυνας οι απαντήσεις μπορούν να αναζητηθούν στο στενό βάθος του χώρου, που καθιστά δύσκολο τον ελιγμό μεγάλων μονάδων, στο παράδειγμα των Γάλλων και στην προσωπικότητα του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά.

β. Η Ελληνική οχυρωματική γραμμή ή "Γραμμή Μεταξά"

Η πρώτη προσπάθεια οχύρωσης της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου έγινε την περίοδο 1913 – 1914, μετά από εισήγηση του Ιωάννη Μεταξά, αντισυνταγματάρχη τότε του Μηχανικού και διευθυντή της Β’ Επιτελικής Διευθύνσεως, για τη δημιουργία μιας οχυρωτικής γραμμής στην περιοχή. 

Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες οδήγησαν στη κατασκευή μερικών οχυρών ανάσχεσης, με προορισμό να εμποδίσουν με το πυροβολικό τους τη χρησιμοποίηση από τον εχθρό μίας ή περισσότερων οδεύσεων. Τα οχυρά που κατασκευάστηκαν τότε ήταν εννέα:

- Ρούπελ, 
- Φαιά Πέτρα, 
- Περιθώρι, 
- Λίσσε, 
- Τουλουμπάρ, 
- Παρανέστιο, 
- Παράδεισος και 
- Δοβά Τεπέ. 

Αργότερα θεωρήθηκε ότι τα οχυρώματα εκείνα δεν ήταν αρκετά ισχυρά. Αποφασίστηκε, λοιπόν, να κατασκευαστούν περαιτέρω οχυρώσεις, καθ' όλο το μήκος των βορείων ελληνικών συνόρων. Ο προγραμματισμός ολοκληρώθηκε το 1935 και οι εργασίες άρχισαν στην Κερκίνη το 1936. 

Σε ένα αναρτημένο βίντεο στην ιστοσελίδα youtube υπάρχει βίντεο της εκπομπής Η Μηχανή του Χρόνου με τίτλο «Η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα - Η μάχη των οχυρών».

Η είσοδος ενός καταφυγίου της "γραμμής Μεταξά"
(πηγή φωτογραφίας: http://www.mixanitouxronou.gr/wp-content/uploads/2014/04/oxyra-2.jpg)

γ. Η εποχή κατασκευής και οι τότε συνθήκες

Μετά την Συνθήκη της Λωζάνης και μέχρι το έτος 1933, η κυβέρνηση της χώρας και η Ανώτατη Στρατιωτική Ηγεσία θεωρούσαν ότι βρίσκονταν σε μια εποχή μακράς ειρηνικής περιόδου και δεν είχαν αντιμετωπίσει καθόλου σοβαρά το ζήτημα της παραμεθορίου ζώνης. Οι ανάγκες που προέκυψαν από την Μικρασιατική καταστροφή ήταν πάρα πολλές, γι’ αυτό και τα διατιθέμενα εκάστοτε κονδύλια του προϋπολογισμού ήταν φειδωλά. 

Στις αρχές του 1935 το ΓΕΣ έθεσε το θέμα στην κυβέρνηση η οποία συγκρότησε μια επιτροπή που υπολόγισε την απαιτούμενη για την οχύρωση δαπάνη το ποσό άνω των 4 δισ. δραχμών. Από την 29η Ιανουαρίου του 1935 το ΓΕΣ υπέβαλλε υπόμνημα στην οποία ζητούσε 200.000.000 δραχμές (προκαταβολή έναντι του κατά προσέγγιση προϋπολογισθέντος ποσού) σαν πρώτη δόση για την οχύρωση της προς την Βουλγαρία ζώνη προκάλυψης, χωρίς όμως να δοθεί συνέχεια.

Η Ιταλο-Αιθιοπική ρήξη της 2ας Οκτωβρίου του 1935 και η θολή διεθνής πολιτική κατάσταση, άρχισε να παρουσιάζει προμηνύματα θύελλας και αποτέλεσαν το έναυσμα για την Στρατιωτική ηγεσία για να εισηγηθεί την μελέτη και την λήψη των ενδεδειγμένων εκείνων μέτρων, τα οποία θα εξασφάλιζαν τις στοιχειώδεις συνθήκες της άμυνας.

Η Στρατιωτική ηγεσία στηρίχθηκε στις στρατιωτικές αρχές στις οποίες βασιζόταν η οχύρωση και σαφέστατα απέβλεπε στην επίτευξη των παρακάτω σκοπών:

- Στην δημιουργία οχυρωμένων στρατοπέδων

- Στην ενίσχυση της προκάλυψης με απώτερο σκοπό να εξασφαλισθεί η συγκέντρωση του Στρατού Εκστρατείας μέσα στην επιθυμητή ζώνη για να διευκολυνθεί το ανάπτυγμα επιθυμητού ελιγμού

- Στην διεξαγωγή αμυντικών επιχειρήσεων

Η απόφαση ήταν άμεσα εξαρτημένη από τις ανάγκες του αντίστοιχου σχεδίου εκστρατείας. Η πιθανή περίπτωση του ελληνο-βουλγαρικού πολέμου έπρεπε να υπεισέλθει κυρίως στο θέμα της ενίσχυσης της προκάλυψης. Έτσι η Στρατιωτική ηγεσία προκάλεσε της σχετικές διαταγές του υπουργού των Στρατιωτικών, ο οποίος προέβη στις απαραίτητες για την πραγματοποίηση ενέργειες

Στον Μεσοπόλεμο, η πρωτοβουλία για την έναρξη της οχυρωματικής εργασίας στην Ελλάδα ανήκε στο Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ), η δε εργασία μπορεί να διακριθεί σε δύο περιόδους. 

Στην πρώτη περίοδο (1933 – Αύγουστος 1936), ο σχεδιασμός της οχύρωσης είχε αμυντικό προσανατολισμό με κύριο σκοπό την απόκρουση αιφνιδιαστικής επίθεσης και την εξασφάλιση του απαραίτητου χρόνου για την ολοκλήρωση της επιστράτευσης και της συγκέντρωσης του στρατού εκστρατείας. Ο αριθμός των οχυρών που θα κατασκευάζονταν ήταν 15. 

Η οριστική μορφή, ωστόσο, της οχυρωμένης τοποθεσίας σχηματοποιήθηκε στη δεύτερη περίοδο (Αύγουστος 1936 – 1941) με την ανάληψη της αρχηγίας του ΓΕΣ από τον Αλέξανδρο Παπάγο, τον Αύγουστο του 1936.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Παπάγου, στους σκοπούς της οχυρωμένης τοποθεσίας περιλαμβανόταν, εκτός από αυτούς που είχαν τεθεί την προηγούμενη περίοδο,

- η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν τα οχυρά ως τοποθεσία αντίστασης ολόκληρης της Στρατιάς και 
- ως ορμητήριο για την ανάληψη επιθετικής πρωτοβουλίας προς τη Βουλγαρία. 

Παράλληλα, το κέντρο βάρους της εστιάστηκε στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, γιατί θεωρήθηκε ότι δεν υπήρχε κίνδυνος από τη Γιουγκοσλαβία, που αποτελούσε σύμμαχο της Ελλάδας στα πλαίσια του Βαλκανικού Συμφώνου. Οι νέοι σκοποί προσδιόρισαν τη μορφή της οχυρωμένης τοποθεσίας. Ο αριθμός των προς κατασκευή οχυρών αυξήθηκε σε 24 (από 15 που ήταν ο αρχικός σχεδιασμός) και για τα περισσότερα ορίστηκε αντοχή σε βολή πυροβολικού διαμετρήματος 220 χιλ.

Η κατασκευή των οχυρωματικών έργων

α. Οι αρμόδιοι φορείς

Η κατασκευή των οχυρών ανατέθηκε από το ΓΕΣ στην Κεντρική Επιτροπή Οχυρώσεων (ΚΕΟ), υπεύθυνη για τις τακτικές μελέτες (επιχειρησιακή αποστολή οχυρού, σχέδιο πυρός, προσδιορισμός της θέσης των ενεργητικών σκέπαστρων κλπ) και στη Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης (ΔΦΘ), υπεύθυνη για τις τεχνικές μελέτες (προϋπολογισμοί, κατασκευαστικές μελέτες κλπ) και τη συμπλήρωση των τακτικών μελετών. 

Η Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης, που την εποχή εκείνη αποτελούσε μεγάλο σχηματισμό, συγκρότησε ειδική "Επιτροπή Μελετών Οχύρωσης" στην οποία συμμετείχαν:

- τοπογράφοι, 

- γεωγράφοι, 

- μηχανικοί, 

- αρχιτέκτονες, 

με συμμετοχή και άλλων στρατιωτικών μονάδων, όπως Μηχανικού, αλλά και πολιτικών, όπως το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πολλές βιομηχανίες Αθήνας και Πειραιά κ.λπ. Η Επιτροπή υπό την πίεση του χρόνου στη συνέχεια των εργασιών επιλογής των σημείων κατασκευής οχυρών και όλων των απαραίτητων άλλων έργων υπέβαλε σχετική έκθεση προτάσεων στο Υπουργείο Άμυνας όπου μετά από συσκέψεις αποφασίσθηκε η κατασκευή του έργου η οποία κάλυπτε οχυρωματικά την περιοχή από την Ανατολική Μακεδονία (όρος Μπέλες) μέχρι την Κομοτηνή δηλαδή κάλυπτε τμηματικά μία ζώνη μήκους άνω των 300 χλμ., χωρίς να περιλαμβάνονται σ΄ αυτή οι επεκτάσεις αντιαρματικών ζωνών και άλλων συμπληρωματικών οχυρώσεων που έφθαναν μέχρι τον ποταμό Έβρο. 

Ιδιαίτερη μάλιστα βαρύτητα είχε δοθεί στον απόρρητο χαρακτήρα της κατασκευής και στην απόλυτη μυστικότητα των όλων εργασιών.

β. Οι αριθμοί των έργων

Η οχυρωματική αυτή γραμμή που έλαβε το όνομά της από τον τότε πρωθυπουργό και υπουργό εθνικής Άμυνας της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά, αποτελούνταν κυρίως από υπόγειες σήραγγες που περιελάμβαναν επιμέρους επίγεια οχυρά συγκροτήματα, με παρατηρητήρια, πυροβολεία, πολυβολεία κ.λπ. καθώς και μία τεράστια ανάπτυξη αντιαρματικών τάφρων, ζωνών αντιαρματικών σιδηροπηγμάτων και σκυροδέματος σε διπλές και τριπλές γραμμές ανάσχεσης, που στο σύνολό του για την εποχή του και με τα τότε ελληνικά δεδομένα αποτέλεσε ένα τιτάνιο έργο.

Η «Γραμμή Μεταξά», το μέγιστο τεχνικό έργο της Ελλάδας κατά πολλούς, κατά τον περασμένο αιώνα. κόστισε τελικά στο Ελληνικό Δημόσιο 1.457.975.336 δρχ., κάτι που οφείλεται στη φύση, τον αριθμό και την θέση των έργων καθώς και από τον διπλασιασμό των τιμών των υλικών στη διεθνή αγορά, εξαιτίας της παγκόσμιας κρίσης. 

Τα νούμερα που αφορούν τα έργα οχύρωσης είναι αρκετά εντυπωσιακά: 

- ημερομίσθια 2.856.554 δρχ., 
- στοές 36.500 μέτρων, 
- σκυρόδεμα οπλισμένο 108.000 κυβ.μ.,
- μη οπλισμένο σκυρόδεμα 68.000 κυβ.μ., 
- υπόγειες εκσκαφές 291.000 κυβ.μ., 
- εκσκαφές επιφανείας 616.000 κυβ.μ., 
- εξωτερικά υδραγωγεία 74.000 τρέχ.μ., 
- εσωτερικά υδραγωγεία 14.000 τρέχ.μ., 
- τσιμέντο 66.000 τόνοι, 
- μήκος τηλεφωνικών γραμμών εκτός οχυρών 1.216 χλμ,
- μήκος τηλεφ. γραμμών εντός των οχυρών 70 χλμ. 
- μήκος ανάπτυξης συρματοπλέγματος 90 χλμ, 
- μήκος υπόγειων στοών 24.000 μέτρα, 
- μήκος υπόγειων καταφυγίων – θαλάμων 13.000 μέτρα, 
- μήκος σωλήνων ύδρευσης 88.000 μέτρα.

Το πρώτο έργο (σκυρόδετο πολυβολείο) εγκαινιάστηκε από τον Αλέξανδρο Παπάγο τον Σεπτέμβριο του 1936, ενώ το καλοκαίρι του 1940 έγινε μια γενική δοκιμή σε έργο που είχε αποπερατωθεί και λειτούργησε ικανοποιητικά. 

Η στρατηγική σημασία του έργου

Στην περιοχή της «Γραμμής Μεταξά» δόθηκε ο κύριος αγώνας της Ελλάδας υπό την διοίκηση του Αντιστράτηγου Κωνσταντίνου Θ. Μπακόπουλου εναντίον των Γερμανών, ο οποίος αγώνας έμεινε γνωστός με το όνομα «Μάχη των Οχυρών». Είναι γεγονός ότι οι δαπάνες οχύρωσης υπήρξαν μεγάλες. Κρίνονται όμως μικρές σε σχέση με το μέγεθος και την αρτιότητα της εργασίας που εκτελέστηκε, γεγονός που εξέπληξε και τους Γερμανούς. Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι η οχύρωση κατάφερε να εγγυηθεί την άμυνα ενός μετώπου συνολικού μήκους περίπου 400 χιλιομέτρων με πολύ μικρό βάθος. Εξυπηρέτησε, έτσι, την αρχή της οικονομίας δυνάμεων, επιτρέποντας: 

- την ανεμπόδιστη προσήλωση στο μέτωπο της Αλβανίας και 
- τη μετακίνηση μεγάλων στρατιωτικών δυνάμεων προς τα εκεί, 

οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα έμεναν καθηλωμένες στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο. Επιπλέον, με τον οπλισμό που αρχικά αγοράστηκε ειδικά για τα οχυρά (κυρίως τα αντιαρματικά πυροβόλα) ενισχύθηκε ο αγωνιζόμενος στην Αλβανία Ελληνικός Στρατός. Αξίζει να εξαρθεί το γεγονός ότι αυτή η τόσο απαιτητική και επίπονη εργασία έγινε αποκλειστικά από Έλληνες στρατιωτικούς και ιδιώτες, είναι δε άξιες επαίνου οι καινοτομίες που επινοήθηκαν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανέκυπταν, γεγονός που όπως αναφέραμε παραδέχτηκαν και οι Γερμανοί.

Κύριος σκοπός της κατασκευής της οχυρωματικής αυτής γραμμής δεν ήταν η συνεχής παθητική άμυνα, αλλά η απόκρουση μιας αιφνίδιας εχθρικής προσβολής με παράλληλη εξασφάλιση προκάλυψης τμημάτων στρατού εκστρατείας. Η "Επιτροπή Μελετών Οχυρώσεων" που συστάθηκε επί τούτου μελέτησε την κατασκευή μόνο για τις ανάγκες προκάλυψης οι οποίες και ήταν:

1. Η άμεση απόκρουση οποιασδήποτε αιφνίδιας εχθρικής εισβολής.

2. Η εξασφάλιση τη απρόσκοπτης επιστράτευσης εκ των παραμεθορίων πληθυσμών.

3. Η εξασφάλιση ταχείας συγκέντρωσης στρατού εκστρατείας στη παραμεθόριο περιοχή.

4. Η εξασφάλιση εκ μέρους των στρατευμάτων προκάλυψης ορισμένης γραμμής υπέρ του στρατού εκστρατείας.

Συγκεκριμένα η Επιτροπή Μελετών ανέφερε στην έκθεσή της σχετικά:

"Δεν αποκλείεται σε κάποιους τομείς (της οχυρωτικής γραμμής), να πρόκειται να αμυνθούν οι κύριες δυνάμεις εκστρατείας, επί της τοποθεσίας των έργων, τα οποία θα μελετηθούν επιπρόσθετα, τα οποία πιθανόν, αν και επαρκή για τις ανάγκες της κάλυψης, να μην είναι επαρκή για τις θέσεις αντίστασης όλης της Στρατιάς. Η Επιτροπή έκρινε ότι δεν μπορούσε ν΄ ασχοληθεί με την εξέταση και της περίπτωσης αυτής. Στη Διοίκηση εναπόκειται να καθορίσει ποια σημεία θα είναι τα σημεία αυτά και αν θα πρέπει εκεί να κατασκευαστούν περισσότερα ή ισχυρότερα έργα".

Εκ της περικοπής αυτής συνάγεται καθαρά ότι όλο το έργο είχε προσωρινό αμυντικό και μόνο χαρακτήρα.

Χάρτης της "μάχης των οχυρών"
(πηγή φωτογραφίας: http://ellinikofos.blogspot.gr/2015/04/6-10-1941.html)

Η περιοχή της έρευνας

Τα αμυντικά έργα που επισκεφτήκαμε βρίσκονται στους λόφους και στις πλαγιές πέριξ του χωριού Αηδονοκάστρου. Την ακριβή τους θέση, ωστόσο την κρατάμε μυστική για ποικίλους λόγους και κυρίως για την προστασία των ίδιων των έργων από επίδοξους και κακόβουλους επισκέπτες.

Χάρτης της ευρύτερης περιοχής 

Κτίσμα 1: Το πολυβολείο με αριθμό μητρώου 30

Σε λόφο κοντά στο Αηδονόκαστρο υπάρχουν αρκετά κτίσματα τα οποία προδίδουν την στρατηγική σημασία του συγκεκριμένου τόπου. Ένας λόφος που προσφέρει καλή θέα και οπτικό έλεγχο στην περιοχή λίγο πριν το ποτάμι του Νέστου. Πρώτος σταθμός στην εξερεύνηση του περιοχής το πολυβολείο με αριθμό μητρώου 30.

Το παράθυρο τοποθέτησης του πολυβόλου

Το παράθυρο τοποθέτησης του πολυβόλου

Η είσοδος του πολυβολείου στο έδαφος και η ευρύτερη θέα.

Η είσοδος του πολυβολείου στο έδαφος

Η μεταλλική σκάλα για την κατάβαση στο πολυβολείο

Η είσοδος του πολυβολείου στο υπέδαφος

Τα σκαλοπάτια της εισόδου

Μπαίνοντας δεξιά υπάρχουν θέσεις για την τοποθέτηση υλικών και πυρομαχικών

Άποψη του πολυβολείου από την πόρτα εισόδου

Σχάρα απορροής όμβριων υδάτων σε περίπτωση βροχόπτωσης και πλημμύρας

Η εξωτερική έξοδος των όμβριων υδάτων του πολυβολείου

Τα στοιχεία του πολυβολείου

Η εσωτερική άποψη του παραθύρου και του πεζουλιού της τοποθέτησης του πολυβόλου

Σχέδιο ακτίνων βολών

Η είσοδος του πολυβολείου από το εσωτερικό

Η θέα από το παράθυρο του πολυβόλου 

Κτίσμα 2: Το κτίσμα πολλαπλών χρήσεων με αριθμό μητρώου 90

Σε κοντινή απόσταση από το πολυβολείο με αριθμό μητρώου 30 βρίσκεται ένα υπόγειο κτίσμα - καταφύγιο πολλαπλών χρήσεων. Είναι στην ουσία ένας υπόγειος ενιαίος χώρος με έναν διάδρομο και μια αρκετά ευρύχωρη αίθουσα.

 Η ευρύτερη περιοχή και η βλάστηση πέριξ του υπόγειου καταφυγίου.

Άποψη της εισόδου 

(δεξιά η είσοδος, αριστερά ή έξοδος κινδύνου με το μεταλλικό καπάκι)

 Άποψη της εισόδου

Άποψη της εισόδου

 Ο εσωτερικός διάδρομος που οδηγεί στα δεξιά στην μεγάλη αίθουσα και 

ευθεία στην έξοδο κινδύνου

 Η μεγάλη αίθουσα του καταφυγίου

 Η έξοδος κινδύνου του καταφυγίου και το μεταλλικό καπάκι από μέσα.

Τα στοιχεία του καταφυγίου

Κτίσμα 3: Ένα ταλαιπωρημένο πυροβολείο

Αρκετά κοντά στα προηγούμενα κτίσματα εντοπίσαμε ακόμα ένα υπόγειο πολυβολείο το οποίο όμως βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από τα προανακαλυφθέντα.

 Η ευρύτερη θέα από το πολυβολείο

Το πολυβολείο όπως φαίνεται από έξω

Το παράθυρο του πολυβόλου

 Η είσοδος του πολυβολείου

 Η είσοδος του πολυβολείου

 Το παράθυρο του πολυβόλου από την εξωτερική πλευρά

 Το παράθυρο του πολυβόλου από την εξωτερική πλευρά

 Το παράθυρο του πολυβόλου από την εσωτερική πλευρά

Το παράθυρο του πολυβόλου από την εσωτερική πλευρά

Κτίσμα 4: Η είσοδος ενός κλειδωμένου καταφυγίου

Σε έναν γειτονικό λόφο εντοπίσαμε και ένα ακόμα υπόγειο καταφύγιο - αποθήκη το οποίο όμως ήταν κλειδωμένο, οπότε μείναμε με την απορία της εσωτερικής του κατάστασης.

Η άποψη της ευρύτερης περιοχής της θέσης του υπόγειου καταφυγίου - αποθήκης 

 Η είσοδος του υπόγειου καταφυγίου

Η κλειδωμένη μεταλλική πόρτα - είσοδος του υπόγειου καταφυγίου

Τα πολυβολεία αμυντικής προστασίας των γραμμών του σιδηρόδρομου

Η στρατηγική αξία των δικτύων μεταφοράς σταθερής τροχιάς (σιδηρόδρομος) τα κατατάσσει πρώτα στην λίστα επικινδυνότητας εν καιρό πολέμου και η ανάγκη προφύλαξης και άμυνας τους σε περίπτωση πολεμικών συγκρούσεων είναι επιτακτική. Για τον λόγο αυτό καθ όλο το μήκος του σιδηρόδρομου στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης βρίσκουμε διάσπαρτα πολυβολεία χτισμένα σε στρατηγικά σημεία, υψώματα και κοιλώματα, με σκοπό την προφύλαξη των περασμάτων του σιδηρόδρομου. 

Τα πολυβολεία αυτά είναι συνήθως υπέργεια και έχουν κυκλικό σχήμα με μια προφυλασσόμενη από ένα εξωτερικό τοιχίο είσοδο. Μικρές οπές στα εσωτερικά τοιχία τους έχουν σκοπό την τοποθέτηση των πολυβόλων.

Τυπική κάτοψη πολυβολείου προστασίας σιδηρόδρομου

Όψη πολυβολείου προστασίας σιδηρόδρομου

 Η θέα της σιδηροδρομικής γραμμής από το πολυβολείο

  Η θέα της σιδηροδρομικής γραμμής από το πολυβολείο

(φαίνεται η είσοδος ενός τούνελ του σιδηρόδρομου)

Το τούνελ από κοντά

Το πολυβολείο από τον απέναντι λόφο

Επίλογος

Η ευρύτερη περιοχή βρίθει από παρόμοιες αμυντικές κατασκευές και προσφέρει ένα τοπίο για τους λάτρεις της αναζήτησης παρόμοιων κατασκευών στην φύση με ατελείωτες εκπλήξεις. Ο εντοπισμός και η πρόσβαση σήμερα στις κατασκευές αυτές δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς δεν υπάρχουν δρόμοι προς τα περισσότερα και όντας αφημένα στην τύχη τους καταρρέουν και χάνονται κάτω από την επίδραση των φυσικών συνθηκών.

Παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια από την κατασκευή τους και την τελευταία τους χρήση πολλά από αυτά παραμένουν σε άριστη κατάσταση. Ευχόμαστε να μην χρειαστεί να ξαναχρησιμοποιηθούν για ανάγκες παρόμοιες με αυτές που χτίστηκαν αλλά μόνο για τουριστικούς λόγους και σαν επισκέψιμα μνημεία - μάρτυρες της ιστορίας του τόπου μας.

________________________________________________________________________

Κείμενο:

Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Έρευνα πεδίου:

Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Μετρήσεις πεδίου:

Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Μαγκλογιάννης Στέφανος, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Πηγές:
Διαδίκτυο:

1. https://skolix216.wordpress.com/2015/04/03/«Γραμμή Μεταξά», τα οχυρά που τίμησαν την Ιστορία μας

2. https://www.academia.edu/2554938/"Tὰ ὀχυρὰ καὶ οἱ συνθῆκες κατασκευῆς των"
3. www.wikipedia.gr