Ηριδανός - Ένα ποτάμι κάτω από το Σύνταγμα [βίντεο]

Ηριδανός - Ένα ποτάμι κάτω από την πόλη των Αθηνών - Ιστορική και αρχαιολογική περιήγηση πάνω στα ίχνη του ποταμού στην σύγχρονη πόλη των Αθηνών

[σε 4 τεκμηριογραφήματα]

Λίγα λόγια

Η Γεωμυθική σε συνεργασία με τις ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ παρουσιάζουν σειρά τεσσάρων τεκμηριογραφημάτων με θέμα:

«ΗΡΙΔΑΝΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ. Ένα υπόγειο και ζωντανό ποτάμι

κάτω από το κέντρο των Αθηνών»

Έρευνα - Κείμενα - Παρουσίαση

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΣ, Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π., μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου "Ροή - Πολίτες Υπέρ των Ρεμάτων", μέλος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, συντονιστής της ομάδας έρευνας, μελέτης και εξερεύνησης "Γεωμυθική".

Α΄μέρος

Ηριδανός ποταμός. Α΄: Οι πηγές του ποταμού στον Λυκαβηττό και την ιστορία

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ  

Στο πρώτο μέρος του οδοιπορικού μας πάνω στην πορεία του Ηριδανού ποταμού, μέσα στην σύγχρονη πόλη των Αθηνών, εντοπίζουμε τις πηγές του, τόσο τις φυσικές όσο και τις φιλολογικές. Με αφετηρία τις δυτικές πλαγιές του Λυκαβηττού, ξεκινάμε ακριβώς εκεί που ξεκινούσε ο Ηριδανός· και περπατώντας αυτές τις πλαγιές αναφερόμαστε στις πληροφορίες που μας δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τον ποταμό.  

Μέσα από τις πηγές ανακαλύπτουμε τρεις Ηριδανούς: αρχικά τον Αθηναϊκό Ηριδανό που θα περπατήσουμε, έπειτα τον Ηριδανό των Υπερβορείων και τέλος τον Ηριδανό που πηγάζει από τον Υμηττό. Γίνεται αναφορά και στους τρεις, με βάση πάντα τις αρχαίες πηγές· με την βοήθεια χαρτών και επιτόπιων αυτοψιών ξεδιαλύνεται το τοπίο ανάμεσα τους.   Η ευρύτερη περιοχή του Σχιστού βράχου του Λυκαβηττού αποτελεί σήμερα ένα τοπόσημο της περιοχής με μεγάλη ιστορία, παλαιά και σύγχρονη, που, δυστυχώς όμως, λίγοι την συνδέουν με τον Ηριδανό.

Στόχος μας, πέρα από την γνωριμία των Αθηναίων και κάθε ενδιαφερόμενου με το υπόγειο αυτό ποτάμι, είναι να αναδείξουμε τα στοιχεία ύπαρξής του σε αρκετές περιοχές του κέντρου, στοιχεία υπόγεια αλλά ζωντανά, όπως ο ίδιος ο Ηριδανός.

Β΄μέρος

Ηριδανός ποταμός. Β΄: Ένα ποτάμι κάτω από το Σύνταγμα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Το δεύτερο μέρος του οδοιπορικού μας, πάνω στην πορεία του Ηριδανού ποταμού, μας βρίσκει στο Σύνταγμα, την κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας. Μέσα από την επισκόπηση των αρχαιολογικών ευρημάτων και των γεωφυσικών ερευνών που έγιναν στην περιοχή, κατά την διάρκεια κυρίως των ανασκαφών του Μητροπολιτικού σιδηρόδρομου (ΜΕΤΡΟ) των Αθηνών, τεκμηριώνουμε την ακριβή πορεία, τόσο ως προς την θέση, όσο και ως προς το βάθος της κοίτης του Ηριδανού.

Παρουσιάζονται αναλυτικά τα ευρήματα των ανασκαφών, των γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών και αναφέρονται όλα τα ιστορικά στοιχεία της περιοχής που σχετίζονται άμεσα η έμμεσα με το υπόγειο αυτό ποτάμι των Αθηνών.

Γ΄μέρος

Ηριδανός ποταμός. Γ΄: Από το Σύνταγμα μέχρι την Αρχαία Αγορά Αθηνών

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Στο τρίτο μέρος του οδοιπορικού μας, πάνω στα ίχνη του αδικημένου αυτού ποταμού, ανακαλύπτουμε πέρα από την αληθινή πορεία του ίδιου του ποταμού, την ιστορία και την αρχαιολογία της ευρύτερης περιοχής. Κινούμαστε πάνω στην διεύθυνση των οδών Μητροπόλεως, Πανδρόσου, Ηφαίστου και Αδριανού και ανακαλύπτουμε βήμα βήμα τους αρχαίους ναούς, τις τοπικές παραδόσεις, τις ιστορικές αφηγήσεις για την περιοχή και ξετυλίγουμε την ιστορία αυτών των περιοχών πάντα σε συνάρτηση με το νερό και τον Ηριδανό.

Αρχαίες και σύγχρονες κρήνες, πηγάδια, ο ίδιος ο Ηριδανός στο Μοναστηράκι, ο Ναός του Ηρακλή, ο Ναός της Ειλειθυίας, παράξενες ιστορίες για την υπόγεια Αθήνα στην Αγία Δύναμη και στον Άγιο Φίλιππο ξεδιαλύνονται και τοποθετούνται στην ιστορική τους βάση. Το τεκμηριογράφημα κλείνει με μια συνοπτική αλλά παράλληλα επεξηγηματική αφήγηση της ιστορίας της πόλεως των Αθηνών και την διαχρονική σχέση με το στοιχείο του ύδατος, από τα Μυκηναϊκά χρόνια μέχρι σήμερα.

Δ΄μέρος

Ηριδανός ποταμός. Δ΄: Στον Κεραμεικό, το ομορφότερο προάστιο της πόλης

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Στο 4ο και τελευταίο μέρος του οδοιπορικού μας, πάνω στα ίχνη του αδικημένου αυτού ποταμού, φτάνουμε στον Κεραμεικό. Στην περιοχή εδώ ο ποταμός ανακαλύφθηκε την δεκαετία του 1960 και παραμένει έως σήμερα σε ανοιχτή φυσική κατάσταση, όπως ήταν και στην αρχαιότητα.

Ήδη από την απώτατη αρχαιότητα η περιοχή αποτελούσε χώρο ταφής και χώρο παραγωγής αγγείων. Με την κατασκευή των Θεμιστόκλειων τειχών η περιοχή χωρίστηκε στον Έσω και στον Έξω Κεραμεικό. Στον Έσω Κεραμεικό βρισκόντουσαν τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής, ενώ στον Έξω Κεραμεικό το νεκροταφείο. Εδώ ξεκινούσε και το περίφημο δημόσιο νεκροταφείο των επιφανών Αθηναίων, το Δημόσιο Σήμα. Από εδώ ξεκινούσε η Οδός προς την Ακαδημία Πλάτωνος και φυσικά η Ιερά Οδός προς την Ελευσίνα. Χώρος αφιερωμένος στον προστάτη της αγγειοπλαστικής, Κέραμο, υιό του Διονύσου και της Αριάδνης.

Ο ιδιαίτερος χώρος του Κεραμεικού, που φιλοξενεί τον Ηριδανό ποταμό, αποτελεί έναν βιότοπο και ένα μοναδικό οικοσύστημα, για τα δεδομένα των Αθηνών. Στο τεκμηριογράφημα αναλύονται όλα τα παραπάνω με λεπτομέρειες και γνωρίζουμε την ιστορία, την αρχαιολογία, την μυθολογία, την τοπογραφία και την βιοποικιλότητα της περιοχής που περικλείει το ποτάμι του Ηριδανού.

Το οδοιπορικό μας τελειώνει στο τελευταίο σημείο όπου τεκμηριώθηκε η ροή του Ηριδανού, στην συμβολή των οδών Πειραιώς και Ιεράς οδού.