Το λιμάνι του Πειραιά και οι μεταβολές της ακτογραμμής του [1880, 1940, 2016]

Το λιμάνι του Πειραιά σε τρία χρονικά στιγμιότυπα και η τοπογραφική αποτύπωση της ακτογραμμής του (φυσικής και τεχνητής). Το 1880 με πηγή τον χάρτη του Κάουπερτ και του Κούρτιους, το 1940 με βάση αεροφωτογραφίες του Ο.Κ.Χ.Ε. και το 2016 με την βοήθεια του Google Earth.

Εισαγωγή

Σε συνέχεια του άρθρου σχετικά με την ακτογραμμή του Φαληρικού Δέλτα και την μεταβολή της στον χρόνο, συνεχίζουμε στο ίδιο μοτίβο και μελετάμε αυτήν την φορά το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδος, αυτό του ιστορικού Πειραιά. Με πηγές μας παλιούς χάρτες του 19ου αιώνα, αεροφωτογραφίες των μέσων του 20ου και σύγχρονες δορυφορικές εικόνες, συσχετίζουμε τις ακτογραμμές του λιμανιού στο διάβα του χρόνου, παρατηρώντας τις επιχωματώσεις και τους εκβραχισμούς που έλαβαν χώρα για την διαμόρφωση του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας, στην μορφή που όλοι το ξέρουμε σήμερα.

Το λιμάνι του Πειραιά

Το λιμάνι του Πειραιά, πέρα από το μεγαλύτερο της Ελλάδας, είναι και ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια στη Μεσόγειο θάλασσα αλλά και στον κόσμο. Αναλυτική ιστορική αναδρομή του λιμανιού μπορείτε να βρείτε εδώ.

 Αεροφωτογραφία του Πειραιά (πηγή εικόνας)

Χάρτης πυλών (Ε1-Ε12) λιμανιού (πηγή χάρτη)

Ο χάρτης του Kaupert (1881)

Ο Johann August Kaupert (Γιόχαν Άουγκουστ Κάουπερτ) γεννήθηκε στο Κάσελ της Γερμανίας στις 9 Μαΐου 1822 του κρατιδίου της Έσσης της τότε Γερμανικής Ομοσπονδιακής Αυτοκρατορίας. Σπούδασε κι εργάστηκε ως τοπογράφος και από 1869 ως χαρτογράφος στο γενικό επιτελείο του πρωσικού στρατού, όπου και συνέβαλε σημαντικά στην δημιουργία των χαρτών κλίμακας 1:25.000 και 1:100.000 του γενικού επιτελείου.

Από το 1875 έως το 1877 συνόδευσε τον Γερμανό αρχαιολόγο Ernst Curtious (Ερνστ Κούρτιους) ως μέλος της αποστολής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Αυτοκρατορικό Πρωσικό Υπουργείο Εκκλησιαστικών, Εκπαιδευτικών και Ιατρικών Υποθέσεων, για την τοπογράφηση και χαρτογράφηση της Αθήνας και της Αττικής.

Η συνεργασία του με τον Κούρτιους το 1878 οδήγησε στην έκδοση του έργου Atlas of Athens, και αργότερα το μνημειώδες Karten von Attica - Χάρτες της Αττικής (1881-1903) όπου συμμετείχε ο επίσης Γερμανός αρχαιολόγος Άρτουρ Μιλχόφερ (Arthur Milchhoefer), έργο που ολοκληρώθηκε μετά το θάνατό του στις 11 Φεβρουαρίου 1899 και αποτελεί ανεκτίμητο τεκμήριο τοπιογραφίας και αρχαιολογίας για την αττική γη. Το έργο Karten von Attica εκδόθηκε από τον Reimer B., και η εκτύπωσή του έγινε από το γερμανικό λιθογραφείο Korbeweit στο Βερολίνο. Ο Κάουπερτ βραβεύτηκε το 1889 από το πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με τιμητικό διδακτορικό τίτλο.

Στον εξαιρετικό αυτόν χάρτη η περιοχή που μας ενδιαφέρει φαίνεται στην επόμενη εικόνα:

Ο Πειραιάς (1881)

(πηγή χάρτη: Curtius Ernst, Kaupert Johann A.)

Η ακτογραμμή του Πειραιά το 1880

Ο Πειραιάς (1881)

(πηγή χάρτη: Curtius Ernst, Kaupert Johann A.)

Η ακτογραμμή του Πειραιά το 1940

Ο Πειραιάς (1940)

(πηγή αεροφωτογραφίας: Ο.Κ.Χ.Ε.)

Η ακτογραμμή του Πειραιά του 1880 σήμερα

Η ακτογραμμή του Πειραιά του 1940 σήμερα

Οι ακτογραμμές του Πειραιά του 1880 και του 1940 σήμερα

Επίλογος

Ο άνθρωπος στην πορεία του χρόνου επεμβαίνει στην φυσική κατάσταση άλλες φορές με σεβασμό και άλλες χωρίς. Ας ελπίζουμε ότι η γνώση της φυσικής κατάστασης του λιμανιού του Πειραιά (και όχι μόνο) θα επιτρέψει στις μελλοντικές γενιές να έλθουν ακόμα πιο κοντά στην φυσική πραγματικότητα, σήμερα με την φαντασία και αύριο μεθαύριο με τα έργα.

_________________________________________________________________________________

Κείμενο - Έρευνα - Ψηφιακά σχέδια:
Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.