Η Villa Careggi, η Santa Maria degli Angeli και οι εργασίες της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας στους χώρους τους [1463 - 1492]

Η Βίλλα των Μεδίκων στο Careggi (Villa Medicea di Careggi) και η εκκλησία της Αγίας Μαρίας των Αγγέλων (Santa Maria degli Angeli) στην Φλωρεντία. Η ίδρυση, η στέγαση και η λειτουργία της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας από τον Marcilio Ficino στους χώρους τους (1463 - 1492).

 Ο Μεγάλος Κόζιμο, o πατέρας αυτής της χώρας με άδεια του Συμβουλίου, την εποχή που διεξαγόταν στη Φλωρεντία μια Σύνοδος ανάμεσα στους Έλληνες και τους Λατίνους υπό την εποπτεία του πάπα Ευγενίου Ε’, συχνά παρακολουθούσε έναν Έλληνα φιλόσοφο που λεγόταν Γεμιστός Πλήθων να εξηγεί, σαν άλλος Πλάτων, τα πλατωνικά μυστήρια. Από τα φλογερά του χείλη ο Κόζιμο εμπνεύστηκε και παροτρύνθηκε ώστε από εκείνη τη στιγμή να οραματιστεί ένα είδος Ακαδημίας, την οποία θα δημιουργούσε την πρώτη κατάλληλη στιγμή. Αργότερα, ενώ ο σπουδαίος Μέδικος θέλησε να πραγματώσει με κάποιο τρόπο το μεγάλο του όραμα, επέλεξε εμένα, τον υιό του αγαπημένου του ιατρού Fecino, ενώ ακόμη ήμουν παιδί, να αναλάβω το έργο, εκπαιδεύοντάς με από την πρώτη ημέρα για αυτόν τον σκοπό. Επιπλέον, φρόντισε να μην έχω στη διάθεσή μου μόνο τα κείμενα του Πλάτωνα στα ελληνικά, αλλά και εκείνα του Πλωτίνου. Μετά από αυτά, το 1463, στο τριακοστό έτος της ηλικίας μου, μου ανέθεσε να μεταφράσω πρώτα τον Ερμή Τρισμέγιστο και ύστερα τον Πλάτωνα. 

  (Μarcilio Ficino, Platonis Opera omnia, Basel 1576, σελ. 1537)

Εισαγωγή

Το παρόν άρθρο σκοπό έχει την ανάδειξη δυο χώρων που βρίσκονται στην Φλωρεντία:

- της βίλλας των Μεδίκων στο Careggi (Villa Medicea di Careggi) και 
- της εκκλησίας της Santa Maria degli Angeli (Αγία Μαρία των Αγγέλων)

Παράλληλα ιχνηλατούμε την ιστορία:

- της οικογένειας των Μεδίκων (πολύ πλούσια οικογένεια της Φλωρεντίας με μεγάλη επίδραση στις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις της εποχής και μεγάλη συνεισφορά στην Αναγέννηση), 
- του Γεωργίου "Πλήθωνα" Γεμιστού (Έλληνας φιλόσοφος, πλατωνιστής με έδρα τον Μυστρά), 
- του Μαρσίλιο Φιτσίνο (Ιταλός ουμανιστής φιλόσοφος) και 
- της μεταξύ τους σχέσης. 

Οι δυο αυτοί χώροι και τα πρόσωπα που συνδέθηκαν μαζί τους, μας απασχολούν γιατί στους χώρους αυτούς και από εκείνους τους ανθρώπους, ιδρύθηκε, στεγάστηκε και λειτούργησε από το 1463 μέχρι το 1492 η Νεοπλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας, μια προσπάθεια Ελλήνων και Ιταλών φιλοσόφων, λόγιων και διανοητών της εποχής, να λειτουργήσουν υπό μια κοινή στέγη φιλοσοφίας, στα πρότυπα της Ακαδημίας του Πλάτωνα.

*αρχική φωτογραφία άρθρου: Εσωτερική πρόσοψη της Βίλας των Μεδίκων στο Careggi.(Facciata interna della Villa Medicea di Careggi, πηγή: wikipedia)

Το κεντρικό κτίριο της βίλας και του κτήματος των Μεδίκων στο Careggi 
όπου στεγάστηκε η Νεοπλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας
(πηγή: italymagazine.com)

Ένα μέρος του κήπου της Βίλας των Μεδίκων στο Careggi, 
όπου ο Φιτσίνο προτιμούσε να γίνονται οι διαλέξεις και οι συζητήσεις της Ακαδημίας

(Villa di Careggi, Giardino, πηγή: wikipedia)

Η ροτόντα του Brunelleschi μάρτυρας του πάλαι ποτέ μοναστηριακού συγκροτήματος 

των Βενεδικτίνων μοναχών, της Αγίας Μαρίας των Αγγέλων, Φλωρεντία, 15ος αιώνας.
Στους χώρους του μοναστηριού αυτού, στο κέντρο της πόλης, λάμβαναν χώρα 
εργασίες και δραστηριότητες της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας

(πηγή: wikiwand)

Η Αγία Μαρία των Αγγέλων, με τα τείχη της και την οκταγωνική ροτόντα σε αυτά (15ος αιώνας μ.Χ.). Στους χώρους του μοναστηριού αυτού, στο κέντρο της πόλης, λάμβαναν χώρα εργασίες και δραστηριότητες της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας

(πηγή: wikiwand)

Α. Οι συνθήκες γέννησης
της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας 
στην Φλωρεντία

Η δημιουργία μιας στέγης φιλοσοφίας στα πρότυπα της Ακαδημίας του Πλάτωνα, η αναβίωση στην ουσία της Πλατωνικής Ακαδημίας, δεν ήταν ένας κομήτης που εμφανίστηκε ξαφνικά στο Χριστιανικό Σύμπαν της Ευρώπης. Ήταν το αποτέλεσμα μιας μακραίωνης πνευματικής και όχι μόνο, ζύμωσης, που βρήκε γόνιμο έδαφος επίσημης εμφάνισης στην Φλωρεντία του 15ου αιώνα, στην Φλωρεντία των Μεδίκων. Στην συνέχεια της μελέτης εντοπίζουμε και αναλύουμε ξεχωριστά αλλά και σε συνδυασμό, τα αίτια και τους λόγους γέννησης και εδραίωσης της Ακαδημίας στην Φλωρεντία. Τέσσερις ήταν οι κύριοι λόγοι ίδρυσης της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας στην Φλωρεντία:

1. Η Σύνοδος της Φερράρας - Φλωρεντίας

2. Οι προσωπικότητες του Γεώργιου Γεμιστού ή Πλήθων και του Marcilio Ficino

3. Η πνευματική δραστηριότητα του Ιταλικού Βορρά αλλά και των λόγιων της Ευρώπης γενικότερα 

4. Η οικογένεια των Μεδίκων

Ας ξεκινήσουμε να τα βλέπουμε ένα ένα αλλά και σε συνδυασμό πάντα μεταξύ τους.

Α.1: Η Σύνοδος των δύο εκκλησιών (Ορθοδόξων και Καθολικών) στην Φερράρα και την Φλωρεντία (1438 - 1439)

Από το 1438 μέχρι το 1439 στις πόλεις της Φερράρα και της Φλωρεντίας έλαβε χώρα η ομώνυμη Σύνοδος των δυο εκκλησιών (Ανατολικής και Δυτικής). Η Σύνοδος Φερράρας - Φλωρεντίας όπως λέγεται, ξεκίνησε στη Φεράρα το 1438 και μεταφέρθηκε το 1439 στη Φλωρεντία, λόγω της πανώλης που ξέσπασε στη Φερράρα αλλά και λόγω της προθυμίας του Κόζιμο των Μεδίκων να χρηματοδοτήσει τις εργασίες της Συνόδου. Εκεί συζητήθηκε το ζήτημα της Ένωσης των δυο εκκλησιών, υπό την ηγεσία του πάπα Ευγένιου Δ΄. Το αποτέλεσμα της Συνόδου ήταν να ψηφιστεί η Ένωση των δυο εκκλησιών αλλά εξαιτίας των αντιδράσεων στη Κωνσταντινούπολη να μη γίνει πράξη ποτέ. Για πρώτη φορά από την διάσπαση των εκκλησιών και το Σχίσμα του 1054 οι εκπρόσωποι τους είχαν την δυνατότητα να συνομιλήσουν επί μακρόν, όχι μόνο για θέματα που αφορούσαν την θρησκεία αλλά και για φιλοσοφικά ζητήματα. Οι Ορθόδοξοι ουσιαστικά αποδέχτηκαν το ρωμαϊκό δόγμα ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορευόταν από τον Θεό Υιό όσο και από τον Θεό Πατέρα και αναγνώριζαν επίσης το πρωτείο του παπισμού. Σε αντάλλαγμα ο πάπας θα έστελνε δυο πολεμικές τριήρεις και 300 στρατιώτες για την άμυνα της Κωνσταντινούπολης, την οποία εκείνον τον καιρό την έζωναν οι Οθωμανοί.

Οι πόλεις της Φερράρας (βόρεια) και της Φλωρεντίας (νότια) στην Βόρειο Ιταλία. 

Στο κέντρο ανάμεσα τους η πόλη της Μπολόνια.

Η Σύνοδος της Φλωρεντίας παρόλο που δεν είχε τελικά πολιτικά οφέλη για την Βυζαντινή πλευρά, έφερε κοντά τους λόγιους των δυο πολιτισμών και βοήθησε στην δημιουργία του κινήματος της Αναγέννησης της Δύσης. Με την παρουσία στη Φλωρεντία του ανθού της ελληνικής λογιοσύνης, όπως του Γεωργίου Γεμιστού ή Πλήθωνα, του Μητροπολίτη και αργότερα Καρδινάλιου Βησσαρίωνα, του Ιωάννη Αργυρόπουλου και πολλών άλλων θεολόγων και νομομαθών αλλά και με την ύπαρξη του Κόζιμο των Μεδίκων και της αυλής του στη Φλωρεντία εκείνη την εποχή, ενός άρχοντα διάσημου για την πατρωνία και την οικονομική υποστήριξη των λογίων, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη δημιουργική ανάμιξη των δυο πολιτισμών. 

Παράλληλα με τις συνεδριάσεις, οι λόγιοι συζητούσαν για τον Αριστοτέλη και κυρίως τον Πλάτωνα, που ο Πλήθωνας θα κάνει γνωστό στους Ιταλούς λογίους. Έτσι θα ξεκινήσει, με τη βοήθεια των Ελλήνων λογίων και θεολόγων: 

- η αναζήτηση από μέρους των δυτικών των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, 
- η μετάφρασή τους στα λατινικά,
- η διδαχή τους από Έλληνες καθηγητές στα ιταλικά πανεπιστήμια, 
- η σύνταξη ελληνικών γραμματικών και λίγο αργότερα 
- η έκδοση βιβλίων με τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς 

Όλα τα παραπάνω πυροδοτούν το πνεύμα και το ήθος της Αναγέννησης. Εκτός της σημασίας της στην εκκλησιαστική ιστορία και θεολογική σκέψη, η Σύνοδος της Φλωρεντίας έπαιξε τελικά σημαντικότατο ρόλο και ως προς τη στάση της πλειονότητας των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης στην επελθούσα στη συνέχεια Άλωση της Πόλης και πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δικαιολογώντας τις τύψεις τους, πότε με το «Ήτανε θέλημα Θεού η Πόλη...», και πότε με το «Σώπαινε Κυρά Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις...»

Α.2α: Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων

Τον καιρό που η Σύνοδος είχε μεταφερθεί στην Φλωρεντία, ένας Έλληνας φιλόσοφος, μέλος της αποστολής των Βυζαντινών, ξεχώρισε με την προσωπικότητα του. Ο Γεώργιος Γεμιστός (~1355 - 1452), ο οποίος είχε επιλέξει να αποκαλείται Πλήθων για να είναι πιο ελληνικό το όνομα του, αλλά και ομόηχο του Πλάτων, πυροδότησε όχι μόνο το ενδιαφέρον πλήθους κόσμου για φιλοσοφικές συζητήσεις και αναζητήσεις αλλά και την αναζωπύρωση της διαμάχης μεταξύ Πλατωνιστών και Αριστοτελικών. Αν και συμμετείχε επίσημα στην αποστολή των Βυζαντινών, προτίμησε να απέχει από αυτήν και να περνάει τον χρόνο του πραγματοποιώντας βόλτες στις όχθες του Άρνου, διδάσκοντας και συζητώντας. Ανήκε στο "μπλοκ" των Βυζαντινών που αρνήθηκε να υπογράψει το Σύμφωνο της ένωσης των δύο εκκλησιών, τους λεγόμενους ανθενωτικούς. 

Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων

(πηγή)

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από επιφανή οικογένεια, απέκτησε πολύ καλή γενική παιδεία και το 1380 εγκαταστάθηκε στην τότε πρωτεύουσα του οθωμανικού κράτους Αδριανούπολη, όπου μαθήτευσε δίπλα σε έναν ελληνιστή Εβραίο, πολυθεϊστή ή οπαδό του Ζωροαστρισμού, τον Ελισσαίο. Δίπλα στον Ελισσαίο  μελέτησε ιδιαίτερα τον Πλάτωνα, ενθουσιάστηκε από το έργο του και πρόσθεσε στο βυζαντινό επώνυμό του «Γεμιστός» το ελληνικό και πλατωνικό «Πλήθων». Όταν όμως επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, οι νέες ιδέες του άρχισαν να ενοχλούν τους θεοκράτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που αργότερα εξόντωσαν στην Πελοπόννησο τον μαθητή του Ιουβενάλιο, με αποτέλεσμα το 1393 (ή το 1400 κατά τον Καζάζη ή το 1414 κατά τον Μανδηλά) να εγκατασταθεί οικογενειακώς στο υπό τον Θεόδωρο (τον Α' ή τον Β', ανάλογα με την χρονολογία που θα υιοθετήσει κανείς, 1383 – 1407 ο πρώτος και 1407 – 1443 ο δεύτερος) Παλαιολόγο, Δεσποτάτο του Μυστρά στην Λακωνία, με την ανοχή του φίλου του αυτοκράτορα Μανουήλ Β' του Παλαιολόγου.  Εκεί έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, που διάρκεσε σχεδόν έναν αιώνα, το οποίο ήταν και το μορφωτικό κέντρο του Δεσποτάτου του Μορέως. Γεμάτος ενθουσιασμό για τον αρχαίο Ελληνισμό, δημόσιος κήρυκας της οικουμενικότητας της αληθινής γνώσης, θαυμαστής του Πλάτωνος, τον οποίο ήξερε καλά μέσω του νεοπλατωνισμού, οραματιστής, που σκέφτηκε τη δημιουργία μιας νέας θρησκείας με βάση τους θεούς της αρχαίας μυθολογίας, ο Πλήθων υπήρξε ένας πραγματικός ανθρωπιστής (ουμανιστής) που συνδέθηκε και επηρέασε την Ιταλία την εποχής της Αναγέννησης.

Το ενδιαφέρον για την αρχαία φιλοσοφία, κυρίως για τον Αριστοτέλη και από τις αρχές του ενδεκάτου αιώνος για τον Πλάτωνα, δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει στο Βυζάντιο. Τον ενδέκατο αιώνα ο Μιχαήλ Ψελλός (1018 - 1078) και ο Ιωάννης Ιταλός (1025 – 1090) και τον δέκατο τρίτο ο Νικηφόρος Βλεμμύδης, αφιέρωσαν ένα μεγάλο μέρος του καιρού τους στη φιλοσοφία. Ο Ψελλός κυρίως στον Πλάτωνα, οι άλλοι στον Αριστοτέλη. Ο αγώνας ανάμεσα στις δύο φιλοσοφικές κινήσεις, Αριστοτελική και Πλατωνική, που αποτελεί ένα γενικό χαρακτηριστικό του Μεσαίωνα έγινε πολύ αισθητός στη διάρκεια των φιλονικιών που προκλήθηκαν στο Βυζάντιο εξ αφορμής της κίνησης των Ησυχαστών. Επομένως ο δρόμος είχε καλά προετοιμαστεί για την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του Πλήθωνος Γεμιστού.

(το κείμενο που ακολουθεί με πλάγια γράμματα είναι του Φίλιπ Σέραρντ.
Αν και το απόσπασμα είναι μεγάλο θεωρούμε ότι βοηθάει τον αναγνώστη στην κατανόηση του κλίματος που υπήρχε στον πνευματικό κόσμο Δύσης και Ανατολής, εκείνη την εποχή και στην προσέγγιση της προσωπικότητας και της επίδρασης του Πλήθωνα)

... όσον αφορά τον Γεμιστό, έχει ειπωθεί ότι «η Αναγέννηση έχει να παρουσιάσει πολλές σπουδαιότερες περιπτώσεις, αλλά καμία που να είναι τόσο παράξενα συμβολική». 

Τι υπάρχει όμως που να δικαιολογεί αυτή τη δήλωση; Υπάρχει, πρώτ’ απ’ όλα, η σχέση του με τον δυτικό σχολαστικισμό. Από τον καιρό που ο Βοήθιος μετέφρασε την Εισαγωγή εις τας Αριστοτέλους Κατηγορίας του Πορφύριου, αν όχι από πιο παλιά, οι δυτικοί σχολαστικοί φιλόσοφοι κινήθηκαν σταθερά στην πορεία εκείνη που επρόκειτο να καταλήξει στα έργα του Θωμά Ακινάτη. Σε γενικές γραμμές, η σχολαστική φιλοσοφία ήταν μια προσπάθεια να εφοδιαστεί ο Χριστιανισμός με ένα αυτοσυνείδητο και συστηματικό όργανο σκέψης και τυπικής λογικής (formal logic) βασισμένης στη διδασκαλία του Αριστοτέλη. Ήταν μια απόπειρα, ουσιαστικά, να συμβιβαστεί η χριστιανική θεολογία με την αριστοτέλεια φιλοσοφία. Αλλά, στο τέλος, τόσο βαθύ έγινε αυτό το συνταίριασμα, που κάθε επίθεση στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη φαινόταν να ισοδυναμεί με μια επίθεση στο χριστιανικό δόγμα αυτό καθαυτό. Αυτό δημιούργησε ένα κάποιο δίλημμα. Ο Αριστοτέλης δεν ήταν χριστιανός. Ήταν ένας «εθνικός». Τα γραπτά του δεν ήταν θείες αποκαλύψεις, ούτε είχαν καθαγιαστεί. Η Εκκλησία δεν μπορούσε να υποκριθεί ότι οι διδασκαλίες του, αυτές ενός εθνικού, είχαν το ίδιο κύρος με τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής. Δεν μπορούσε να απαγορεύσει τις επιθέσεις κατά του Αριστοτέλη, ούτε να εμποδίσει τη διάκριση ανάμεσα στις διδασκαλίες του και στο μυστήριο της χριστιανικής πίστης. Αλλά, τόσο βαθιά ήταν η εμπλοκή της σχολαστικής θεολογίας με τις έννοιές του ώστε, όταν κάποιοι του έκαναν επίθεση με τα δικά του διαλεκτικά όπλα ή παρατηρούσαν πως οι αρχές του είχαν λίγη η καθόλου σχέση με τον Χριστιανισμό, ήταν αδύνατον για την Εκκλησία να τον καταδικάσει παρά μόνο δια μιας ισοδύναμης καταδίκης της θεολογίας αυτής.

Επιπλέον, η θέση του Αριστοτέλη στη λατινική Δύση είχε επηρεαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από άλλους παράγοντες. Πρώτον, τα έργα του ήταν γνωστά μόνο μέσω μεταφράσεων, αρχικά από τους άραβες, αργότερα από τα ελληνικά. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, υπήρχε μια έλλειψη γνώσης οποιουδήποτε άλλου αρχαίου συγγραφέα, του οποίου οι εργασίες να μπορούν να σταθούν δίπλα σ’ αυτές του Αριστοτέλη ή να συγκριθούν μαζί τους. Οι επιπτώσεις του γεγονότος ότι ο  Αριστοτέλης κυριάρχησε σχεδόν αποκλειστικά πάνω στη διανοητική εξέλιξη του ύστερου Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη, το λιγότερο μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, είναι τεράστιες. Εάν οι εργασίες οποιουδήποτε άλλου μεγάλου συγγραφέα της αρχαιότητας, του Πλωτίνου για παράδειγμα, ήταν διαθέσιμες, αυτή η εξέλιξη μπορεί να ήταν πολύ διαφορετική.  

Η δυτική Ευρώπη δεν ήταν, ωστόσο, όλη η Ευρώπη. Μάλιστα, από τη σκοπιά της διανόησης, κατά τους μεσαιωνικούς αιώνες το κύριο ρεύμα της ευρωπαϊκής ιστορίας δεν αντιπροσωπεύτηκε από τη λατινική Δύση αλλά από το Βυζάντιο. Και όταν οι εργασίες του Ακινάτη άρχισαν να μεταφράζονται στα ελληνικά, έγιναν αμέσως αντικείμενο εξονυχιστικής έρευνας από ανθρώπους οι  οποίοι όχι μόνο γνώριζαν πολύ καλά τον Αριστοτέλη, όσο κανείς ποτέ στη Δύση, από τα πρωτότυπα έργα του και από τα έργα των σχολιαστών του, αλλά και για τους οποίους, επίσης, ο Αριστοτέλης δεν ήταν κατά κανένα τρόπο η μόνη και κορυφαία αυθεντία, ακόμα και μεταξύ των «εθνικών» φιλοσόφων. Οι θεολόγοι του Βυζάντιου ήταν εξίσου εξοικειωμένοι με τον Πλάτωνα και τους νεοπλατωνικούς, όπως και με τον Αριστοτέλη. Αν και ο Ιουστινιανός είχε κλείσει την Ακαδημία των Αθηνών το 529, μέχρι τον 6ο αιώνα ο Πλατωνισμός είχε «ενσωματωθεί», και αυτός, στην ανατολική χριστιανική παράδοση μέσα από τις εργασίες Αλεξανδρινών, όπως ο Κλήμης και ο Ωριγένης, Καππαδοκών, όπως ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, και από τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη. Οι μεταγενέστεροι βυζαντινοί θεολόγοι, ακόμη κι αν χρησιμοποιούσαν τον αριστοτελισμό ως μέθοδο, παρέμεναν πιστοί στην παλαιότερη παράδοση. Αυτό δεν επηρεάζεται από το γεγονός ότι σημαντικές μορφές, όπως ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός κατά τον 7ο αιώνα και ο Φώτιος κατά τον 9ο, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως αριστοτελικοί. Από τον Μάξιμο τον Ομολογητή, που ενστερνίστηκε και ανέπτυξε τα γραπτά του Αριστοτέλη, και, δια μέσω του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, μέχρι τον Νικόλαο Καβάσιλα και τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, η θεολογία του Βυζαντίου είχε μυστικό και ενατενιστικό χαρακτήρα, ήταν μια θεολογία «που δεν αποδεικνύει την αλήθεια, αλλά την εκθέτει γυμνή, σε σύμβολα, έτσι ώστε η ψυχή, αλλοιωμένη από την ιερότητα και το φως, να εισχωρεί μέσα της χωρίς τη λογική».

Επιπροσθέτως, μια πιο αμιγής πλατωνική φιλοσοφική παράδοση, εκφρασμένη από μορφές όπως ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Ιωάννης Ιταλός και ο Γεώργιος Γεμιστός, στεκόταν παράπλευρα και συχνά αμφισβητούσε αυτή τη θεολογία. Ήταν ο Γεώργιος Γεμιστός αυτός που, κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Φλωρεντίας το 1439, πρώτος κατέδειξε στη λατινική Δύση, στο έργο του Περί ων Aριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρεται, ότι ο Αριστοτέλης, συγκρινόμενος με τον Πλάτωνα, όχι μόνο δεν συμφωνούσε με τον Χριστιανισμό κατά τον τρόπο που πίστευαν μέχρι τότε, αλλά όσον αφορά ορισμένες από τις αρχές του θα μπορούσε ακόμα και να ειπωθεί ότι ήταν δυνατόν να του προσαφθεί η κατηγορία του αθεϊσμού. Έτσι, ο Γεμιστός ήταν ο πρώτος που, με έγκυρο τρόπο, επιτέθηκε στην ηγεμονία του Αριστοτέλη στη δυτική σκέψη. Έχει επιπλέον μελετηθεί η υπόθεση ότι η ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας ήταν άμεσο αποτέλεσμα της επιρροής του Γεμιστού: ότι υποστήριξε την τοποθέτηση του Μαρσίλιο Φιτσίνο (Marsilio Ficino), μεταφραστή των Ερμητικών Κειμένων (Corpus Hermeticum), ως πρώτου προέδρου της και ότι οι διδασκαλίες και το πνεύμα της Ακαδημίας σηματοδότησαν ένα ρήγμα στο, αυστηρά προσδιορισμένο από τους σχολαστικούς, αριστοτέλειο σύμπαν. 

Έτσι, ένα μέρος από τη συμβολική σημασία της πορείας του Γεμιστού μπορεί να γίνει κατανοητό. Η μεγάλη ρήξη με το απρόσωπο και την αντικειμενικότητα της αρχαίας ελληνικής και της ελληνιστικής φιλοσοφίας, με την έμφαση στα θαύματα του εξωτερικού κόσμου και τη λατρεία ενός Θεού ο οποίος ταυτίζεται με μια καταληπτή συμπαντική τάξη, έρχεται, φυσικά, με τον Χριστιανισμό. Η έμφαση μεταφέρεται από το αντικειμενικό στο υποκειμενικό, από τον εξωτερικό κόσμο στον εσωτερικό κόσμο, στον εσωτερικό αγώνα και το τάνυσμα της ανθρώπινης ψυχής. Το πόσο από το χριστιανικό μυστήριο προεικονίστηκε στις μυστηριακές θρησκείες του αρχαίου κόσμου δεν χρειάζεται να μας απασχολήσει σ’ αυτό το σημείο. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι με τον Χριστιανισμό, το ξεχωριστό άτομο, το ανθρώπινο πρόσωπο, ήρθε αντιμέτωπο κατάφατσα, ως ένας ξεχωριστός πόλος, με ένα εξίσου ζωντανό πρόσωπο, έναν εξίσου ξεχωριστό πόλο, τον Θεό. Ο Χριστιανισμός έδωσε στον άνθρωπο, ως άτομο, την αίσθηση ότι μέσα του, μέσα σε μια ξεχωριστή ύπαρξη, τελείως ξεχωρισμένη από οποιαδήποτε πολιτεία ή συμπαντική τάξη, βρίσκονται τα βαθύτερα μυστήρια της ζωής: το υπερφυσικό κατοικεί εντός του. Δεν χρειάζεται πια να θυσιάσει τον εαυτό του σε οποιαδήποτε μεγαλύτερη, πιο σημαντική –αλλά πιο απρόσωπη– ολότητα, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στο πεπρωμένο του. Είναι, δυνάμει, ο ίδιος αυτή η ολότητα.

Ήταν ενάντια σ’ αυτή την πλευρά του Χριστιανισμού, που ο Γεμιστός Πλήθων εγκαινίασε μιαν αντίδραση. Εκ των υστέρων, είναι δύσκολο να κάνουμε κάτι παραπάνω από εικασίες για την ουσία της αντίδρασής του: το έργο απ’ το οποίο είχε συναγάγει τις κεντρικές του ιδέες, οι Νόμοι, κάηκε, λίγο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, από τον Πατριάρχη Γεννάδιο, τον αντίπαλο του Πλήθωνα επί μακρόν, και μόνον αποσπάσματά του διασώθηκαν. Για τον Πλήθωνα, ο Χριστιανισμός, κάνοντας δικό του έναν δυϊσμό που διαχώριζε ριζικά τον κόσμο των αισθήσεων από την υπερβατική του προέλευση και εστιάζοντας την προσοχή του σχεδόν αποκλειστικά στην απολύτρωση  του ανθρώπου από τον ιστορικό χρόνο, είχε σπάσει τη μεγαλειώδη παράδοση του αρχαίου κόσμου. Είχε καταλύσει τον μύθο αυτής της παράδοσης, ο οποίος είχε συνδέσει τον ορατό κόσμο με τα αόρατα αρχέτυπα. Είχε συλλάβει την έννοια μιας θεότητας που απέκλειε την αίσθηση της ιερότητας της φυσικής τάξης, έναν μονοθεϊσμό που απέκλειε τον πολυθεϊσμό. 

Ο Πλήθων επεδίωκε να αναζωογονήσει μιαν επίγνωση των ζωντανών αληθειών πάνω στις οποίες στηριζόταν ο κόσμος. Στο μέτρο που μπορεί κάποιος να βγάλει συμπεράσματα, επιτέθηκε στην πίστη σε διαβολικά πνεύματα, σαν κάτι κατασκευασμένο από τους χριστιανούς, και επεδίωξε να συνδέσει κάθε πλευρά της ζωής με το θείο μέσω μιας ολόκληρης αλυσίδας οντοτήτων, εκτεινόμενης από τις υψηλότερες μέχρι τις χαμηλότερες μορφές της ύπαρξης. Μ’ άλλα λόγια, επεδίωξε να αναφέρει ολόκληρη τη δημιουργία στο θείο, και να γεφυρώσει το χάσμα, το οποίο, όπως πίστευε, ο χριστιανικός δυϊσμός είχε ανοίξει ανάμεσά τους.

Ο Πλήθωνας πεθαίνει γύρω στο 1452 και δεκατέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1465, ένας Βενετός στρατιωτικός διοικητής, ο Sigismondo Pandolfo Malatesta, επικεφαλής ομάδας θαυμαστών του, μετέφερε τη σορό του από τον Μυστρά στο Ναό των Μαλατέστα (Tempio Malatestiano) στο Ρίμινι όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, «για να βρίσκεται ο μεγάλος διδάσκαλος μεταξύ ελευθέρων ανθρώπων». 

Ο τάφος του Πλήθωνα στο Ναό των Μαλατέστα (Tempio Malatestiano) στο Ρίμινι.

Στην επιγραφή διαβάζουμε:

Τα λείψανα του Γεμιστού από το Βυζάντιο, του ηγεμόνα των φιλοσόφων του καιρού του, ο Σιγισμόνδο Μαλατέστα, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο εναντίον του Σουλτάνου των Τούρκων, από αμέτρητη αγάπη των λογίων που τον φλογίζει, εφρόντισε να μεταφερθούν και να ενταφιασθούν ενταύθα. Εν έτει 1465.

Διαμάχη μεταξύ Πλατωνιστών και Αριστοτελικών

Η παρουσία και η διδασκαλία του Πλήθωνα θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ότι θεμελίωσε την Φλωρεντία ως κέντρο καλλιέργειας του Πλατωνισμού και του Νεοπλατωνισμού. Επίσης στην διαμάχη που ξεκίνησε ο ίδιος με την έκδοση του βιβλίου του Περὶ ὧν Ἀριστοτέλης πρὸς Πλάτωνα διαφέρεται ενεπλάκησαν πολλοί κληρικοί, λόγιοι και διανοητές της εποχής όπως οι:

(υπέρ Αριστοτέλους)

- Γεώργιος Σχολάριος (1400-1473, πρώτος Πατριάρχης Κων/λεως μετά την Άλωση της)
- Θεόδωρος Γαζής (1398-1475, Ουμανιστής, μεταφραστής του Αριστοτέλη)
- Ανδρόνικος Κάλλιστος (1400 - 1486, διδάσκαλος Ελληνικής γλώσσας)
- Γεώργιος Τραπεζούντιος (1395 - 1472,  πολυμαθής και ακάματος συγγραφέας)
- Ανδρέας Τραπεζούντιος (αδελφός του Γεώργιου)
- Θεοφάνης Μηδείας (ιερέας, σημαντικός ρήτορας της Εκκλησίας)

(υπέρ Πλάτωνος)

- Μιχαήλ Αποστόλης (1420 - 1478, λόγιος στον κύκλο του Βησσαρίωνα)
- Ιωάννης Αργυρόπουλος (1415-1487, δάσκαλος της ελληνικής γλώσσας και φιλοσοφίας)
- Niccolo Perotti (1429 - 1480, γραμματέας του Πάπα, ουμανιστής, γραμματικός)
- Giovanni Andrea de Bussi (1417–1475, ουμανιστής, επίσκοπος της Αλερία στην Πίζα)
- Giovanni Gatti (λόγιος, θεολόγος)

(σε ρόλο διαιτητή αλλά κυρίως Πλατωνιστές)

- Βησσαρίων (Ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος ή Βασίλειος (κατά κόσμον), Βησσαρίων (κατά Χριστόν) γεννήθηκε στην Τραπεζούντα στις 2 Ιανουαρίου 1403 και πέθανε στην Ραβέννα στις 18 Νοεμβρίου 1472. Ήταν Βυζαντινός λόγιος, κληρικός, μητροπολίτης Νικαίας καταλήγοντας Καρδινάλιος της Καθολικής εκκλησίας και υποψήφιος για Πάπας, όπως και φέρεται περισσότερο γνωστός, καθώς και τιτουλάριος Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές του βυζαντινού και ιταλικού ουμανισμού της κοσμοϊστορικής εποχής της μετάβασης από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση)
- Δημήτριος Χαλκοκονδύλης (Αύγουστος 1423 - 9 Ιανουαρίου 1511. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λόγιους, που συνέβαλε με το έργο του στην αναβίωση των ελληνικών γραμμάτων στη δυτική Ευρώπη)

Α.2β: Marcilio Ficino (Μαρσίλιο Φιτσίνο)

Marcilio Ficino

πηγή: http://www.lombardiabeniculturali.it/

Η συμβολή του Marcilio Ficino στην αναβίωση της καλλιέργειας της πλατωνικής και νεοπλατωνικής σκέψης είναι κεφαλαιώδης και επηρέασε όχι μόνο τους στοχαστές της Ιταλίας αλλά και του Βορρά γενικότερα. Η συνεισφορά του συνίσταται, κυρίως, σε δυο πρωτοβουλίες:

- στην ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας και 
- στην λατινική απόδοση και έκδοση του πλατωνικού Corpus αλλά και έργων νεοπλατωνικής χροιάς.

Το σύνολο του Πλατωνικού έργου εκδόθηκε στα Λατινικά για πρώτη φορά σε δυο τόμους το 1484 και το 1485. Εδώ σε μια έκδοση του 1592.

(Η βιογραφία του είναι κείμενο του Γεώργιου Στείρη)

Γεννήθηκε το 1433 στο Figline Valdarno, μια μικρή πόλη στα περίχωρα της Φλωρεντίας. Ο πατέρας του ήταν ιατρός και εργαζόταν για τον Κόζιμο των Μεδίκων. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1450 είχε αρχίσει να σχηματοποιείται το φιλοσοφικό του πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, προσπαθούσε να μελετήσει όλες τις τότε γνωστές εκδοχές της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, με σαφή προτίμηση στον επικουρισμό, ώστε να επανατοποθετήσει την αντίληψη που υπήρχε στην εποχή του για το τι συγκροτεί τη φιλοσοφία. Γρήγορα στράφηκε στην πλατωνική παράδοση, εκλαμβάνοντας εαυτόν ως μέλος της αλυσίδας των αρχαίων θεολόγων (prisci theologi), οι οποίοι στόχευαν στην αποκάλυψη και ερμηνεία των ιερών αληθειών που υπήρχαν στα κείμενα του Πλάτωνα και άλλων αρχαίων σοφών.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1460 ο Κόζιμο των Μεδίκων του εμπιστεύθηκε, κατά μαρτυρία του Φιτσίνο, ηγετικό ρόλο σε μια ομάδα φλωρεντινών λογίων που συνέστησαν τη λεγόμενη Πλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας. Η σύγχρονη έρευνα έχει αποδείξει ότι η Ακαδημία δεν υπήρξε ποτέ θεσμοποιημένο ίδρυμα, αλλά περισσότερο μια χαλαρά συγκροτημένη ομάδα λογίων της εποχής που ενδιαφέρονταν για την αρχαία πλατωνική, και όχι μόνο, παράδοση.

Παρά τον ηγετικό του ρόλο, ο Φιτσίνο παρέδιδε μαθήματα για τον Πλάτωνα και τους Νεοπλατωνικούς και διοργάνωνε διαλόγους μεταξύ του ιδίου και νέων της φλωρεντινής κοινωνίας. Ωστόσο, ο Φιτσίνο θεωρούσε ότι η εισαγωγή κάποιου στη φιλοσοφία έπρεπε να γίνει μέσω της μελέτης του Αριστοτέλη και των Αριστοτελικών, ώστε να αποκτηθούν τα εφόδια που χρειάζονται για την προσπέλαση του Πλάτωνα και των Πλατωνικών.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1460, κατόπιν προτροπής του Κόζιμο των Μεδίκων, ο Φιτσίνο επιδόθηκε στη μετάφραση και τον σχολιασμό των πλατωνικών διαλόγων και πολλών άλλων έργων της πλατωνικής παράδοσης. Το 1484 εξέδωσε τα Platonis Opera Omnia, έργο που περιελάμβανε μεταφράσεις των 36 τότε θεωρούμενων γνήσιων πλατωνικών έργων. Το 1496 δημοσίευσε τα Commentaria in Platonis, στα οποία συμπεριέλαβε σχόλια σε αρκετούς από τους πλέον δημοφιλείς πλατωνικούς διαλόγους . Το επόμενο έτος (1497) κυκλοφόρησε το έργο του για τους Νεοπλατωνικούς (Πορφύριο, Ιάμβλιχο,  Πρόκλο,  Συνέσιο, Ψελλό και άλλους). Στο μεσοδιάστημα είχε γράψει και εκδώσει (1482) το σημαντικότερο πρωτότυπο έργο του, την Πλατωνική Θεολογία περί της αθανασίας της ψυχής (Theologia Platonica de immortalitate animae), στο οποίο στόχευε να αντιπαρατεθεί με όσους διαχώριζαν τη θεολογία από τη φιλοσοφία. 

Ο Φιτσίνο θεωρούσε την πλατωνική φιλοσοφία τον πλέον σημαντικό κρίκο μιας αλυσίδας σκέψης που ξεκινούσε με τα Χαλδαϊκά Λόγια και τα Ερμητικά Συγγράμματα. Η σοφία αυτή πέρασε κατόπιν στην Ελλάδα, μέσω των Ορφικών, για να βρει το απόγειό της στη φιλοσοφία του Πλάτωνα και των Νεοπλατωνικών. Η παράδοση αυτή αποδείκνυε τον αξεδιάλυτο δεσμό φιλοσοφίας και θεολογίας , όπου η πρώτη διευκολύνει τη δεύτερη.

Αναπτύσσοντας την οντολογία του Πλωτίνου, προτείνει ένα πενταπλό σχήμα: Θεός, Αγγελικός Νους, Έλλογη Ψυχή, Ποιότητα, Ύλη. Η κεντρική θέση που εξασφαλίζει στην Ψυχή είναι κομβικής σημασίας, καθώς αυτή ελέγχει την πορεία εμπλοκής με την ύλη από τη μια και την επιστροφή στον Θεό από την άλλη, μέσω των σχέσεων συμπάθειας που διέπουν τον κόσμο.

Όσον αφορά στην αθανασία της ψυχής, ο Φιτσίνο την υπερασπίστηκε εμφατικά, ερμηνεύοντας την πλατωνική φιλοσοφία με τρόπους φιλικούς προς τον Χριστιανισμό, αποκρούοντας για παράδειγμα τη μετενσάρκωση, την οποία απέδωσε στον Πυθαγόρα. Ο Φιτσίνο χρησιμοποίησε εκτενώς την έννοια του πνεύματος (spiritus), το οποίο επιτρέπει στην άυλη ψυχή να επιδρά στον υλικό κόσμο. Μέσω του πνεύματος προάγεται ο έρωτας, στον οποίο ο Φιτσίνο προσέδωσε τεράστια σημασία. Ο έρωτας είναι επιθυμία του ωραίου και οδηγεί τελικά στον Θεό, ως την πλήρωση της ανθρώπινης φύσης.

Α.3: Η πνευματική δραστηριότητα στον Ιταλικό Βορρά τον 14ο και 15ο αιώνα μ.Χ. - Ακαδημαϊκοί κύκλοι. [Studio Fiorentino (1348), Chorus Achademiae Florentinae (1456)]

Οι απαρχές της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στην βόρεια Ιταλία, παρατηρούνται στις αρχές του 14ου αιώνα, σε έναν κύκλο λογίων που πλαισιώνουν τον πλατωνικό Πετράρχη (1304 - 1376), κατά το διάστημα παραμονής του στο Μιλάνο. Ο μαθητής του Πετράρχη από το 1358, Λεόντιος Πιλάτος, μετέφρασε την Ιλιάδα και ανέλαβε τη συστηματική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στη Φλωρεντία (Στάικος 2014).  

Από τα μέσα του 14ου αιώνα λειτουργούσε στην Φλωρεντία το περίφημο Στούντιο (Studio Fiorentino), στα πρότυπα κάθε πανεπιστημιακού ιδρύματος της εποχής, με πρόγραμμα σπουδών, δασκάλους, μαθητές και τάξεις. Το κτίριο όπου στεγαζόταν σώζεται μέχρι σήμερα στην Φλωρεντία στον ομώνυμο δρόμο στο νούμερο 1.

Το κτίριο που στέγασε το Studio Fiorentino, στην Φλωρεντία, πηγή: wikipedia

Σε αυτή την σχολή η συστηματική μελέτη της διδασκαλίας του Πλάτωνα έχει αφετηρία την αποδοχή της πρότασης του Studio, για να διδάξει τα ελληνικά από επίσημη έδρα, η οποία θεσμοθετήθηκε ακριβώς για αυτό το σκοπό το 1397, από τον Μανουήλ Χρυσολωρά. Εμπνευστής της πρόσκλησης ήταν ο Καγκελάριος της Πόλης του Άρνου και εμπνευσμένος ουμανιστής Coluccio Salutati (Στάικος 2014).

O Μανουήλ Χρυσολωράς (1355 - 1415), εξ αφορμής αυτής του της μετάβασης στην Φλωρεντία, έγινε ένας από τους κυριότερους πρωτεργάτες της εισαγωγής της ελληνικής παιδείας και γραμματείας στην Ιταλία στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα. Την εποχή εκείνη στη Φλωρεντία άνθιζε το ενδιαφέρον για τις κλασικές σπουδές και τα ελληνικά ως γλώσσας φορέας τους. Ο Χρυσολωράς άρχισε με ελάχιστα μέσα, μερικά χειρόγραφα από τα έπη του Ομήρου, αλλά με τη μεταδοτικότητά του ενέπνευσε ενθουσιασμό στους μαθητές του. 

Στον Χρυσολωρά ανήκει η τιμή ότι προετοίμασε για τους άλλους Βυζαντινούς λόγιους τον δύσκολο δρόμο, που οδηγούσε στις ελληνικές σπουδές, γιατί έπρεπε να διδάξει σε ξένους που δεν είχαν καμία σχετική προπαιδεία. Και αυτή ακριβώς η ανάγκη τον έκανε να συντάξει τη πρώτη στοιχειώδη γραμματική με τον τίτλο "Ερωτήματα" γιατί είχε γραφτεί με τη μορφή απλών ερωτήσεων και απαντήσεων. Ο Χρυσολωράς, σκυμμένος με τους μαθητές του επάνω στα αρχαία ελληνικά κείμενα, αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα της μεταφράσεως και το λύνει με την πιο αποτελεσματική μέθοδο που τη συνοψίζει στις τρεις λατινικές λέξεις "tranferre et sententiam" που σημαίνουν: να προσπαθείς να μεταφράζεις το κείμενο κατά λέξη όπου είναι δυνατόν, αλλιώς όμως πιο ελεύθερα για να αποδίδει πιστά το νόημά του με τις κατάλληλες λέξεις ή εκφράσεις στη δική σου γλώσσα. Ήταν μια νέα αντίληψη για την εποχή εκείνη, εντελώς διαφορετική από τη σχολαστική και κατά λέξη μετάφραση που ακολουθούσαν ως τότε, όπως είχε κάνει ο Λεόντιος Πιλάτος.

Δίδαξε έπειτα τα ελληνικά γράμματα στη Βενετία, το Μιλάνο, την Πάντοβα, τη Παβία, τη Μπολόνια και τελικά στη Ρώμη. Τόνωσε το ενδιαφέρον για απόκτηση νέων ελληνικών χειρογράφων από τον Ελλαδικό χώρο, κάτι που πραγματοποίησαν σύντομα λόγιοι όπως ο Τζιοβάνι Αουρίσπα, ο Φραγκίσκος Φίλελφος αλλά κι άρχοντες όπως ο Κολούτσιο Σαλουτάτι και φυσικά ο Κόζιμο των Μεδίκων.

To πρώτο μισό του 15ου αιώνα λοιπόν, πέρα από την Σύνοδο των δύο εκκλησιών, τις διαλέξεις και συζητήσεις του Πλήθωνα και την διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, ένας ευρύτερος κύκλος ενθουσιωδών νεαρών διανοουμένων, άρχισε να συσπειρώνεται, με κοινό όραμα την εκμάθηση και την σπουδή πάνω στα ελληνικά γράμματα. Τα ελληνικά αποτελούσαν την γλώσσα των κειμένων των αρχαίων σοφών και η διάθεση για ανάγνωση των κειμένων τους όλο και αυξανόταν. Είναι η εποχή λίγο πριν και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και πολλοί Βυζαντινοί λόγιοι καταφεύγουν στις Ιταλικές πόλεις όπου αρχίζουν μεταφράσεις και εκδόσεις ελληνικών έργων στα λατινικά με στόχο την δυνατότητα ανάγνωσης τους από τους Ιταλούς λόγιους. 

Ανάμεσα στους ανήσυχους νέους της εποχής (μερικούς έχουμε ήδη αναφέρει) ξεχωρίζουν οι:
- Antonio Rossi
- Marco Parenti
- Andrea Alamani
- Donato Acciaiuoli

Η ονομασία που έδωσαν στη "σχολή" τους ήταν Chorus Achademiae Florentinae ή Nova Achademia και από το 1454 στόχος τους ήταν ο Βυζαντινός λόγιος Ιωάννης Αργυρόπουλος να εγκατασταθεί μόνιμα στην Φλωρεντία και να ηγηθεί της προσπάθειας για συστηματική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας. Ο Αργυρόπουλος, παρότι βαθύς γνώστης της πλατωνικής φιλοσοφίας (θεωρείται ο πραγματικός εισηγητής της συστηματικής μελέτης του Πλάτωνα στην Φλωρεντία) δίδαξε κατ'εξοχήν Αριστοτέλη. Ο ίδιος μάλιστα μαρτυρείται πως έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην αναβίωση της ακαδημαϊκής παράδοσης των ελεύθερων σχολών. (Στάικος, 2014) 

Είναι η εποχή γέννησης του ουμανισμού, κύριου οχήματος κίνησης της Αναγέννησης.

Ο ουμανισμός

Οι Ουμανιστές αφομοίωσαν τους τρόπους και τις τεχνικές των αρχαίων ελλήνων και λατίνων μαστόρων του λόγου και υιοθέτησαν τη ρητορική τους, ως εργαλείο που θα επηρέαζε τη ροή των πραγμάτων προς όφελος της συνολικής κοινότητας. Μην καταφέρνοντας να διαρρήξει τα στεγανά των σχολαστικών πανεπιστημίων, ο Ουμανισμός αναπτύχθηκε κάτω από την σκέπη των ηγεμόνων των πόλεων-κρατών, ιδρύοντας σχολεία που είχαν ως στόχο την διάπλαση ενός νέου ανθρώπινου τύπου, μέσα από τη χρήση αρχαίων προτύπων.

Η αριστοτελική προοπτική που τόσο λάτρεψε ο σχολαστικισμός, δίνει τώρα τη θέση της σε μια νέα σύνθεση της χριστιανικής ηθικής ουσίας και των αρχαιοελληνικών αξιών, αναδεικνύοντας τον άνθρωπο ως σταυροδρόμι όπου η θεία και η φυσική τάξη συναντιούνται, μέσα από την πλατωνική μεταφυσική. Η καλλιτεχνική έκρηξη που σηματοδότησε την Αναγέννηση, θεμελιώθηκε θεωρητικά στην πλατωνική αντίληψη ότι η ενεργός δύναμη που διαμορφώνει και ελέγχει την πραγματικότητα, είναι η ποιητική φαντασία που συλλαμβάνει εσωτερικά το ωραίο και το αγαθό.

Ο αναγεννησιακός άνθρωπος απέκτησε βαθιά επίγνωση της δικής του μοναδικότητας μέσα από την ενεργή ενασχόληση με τα κλασσικά επιτεύγματα ελλήνων και λατίνων. Ερμηνεύοντας την αρχαιότητα σύμφωνα με τις πνευματικές και κοινωνικές ανάγκες της εποχής του, υπηρέτησε πολιτιστικές βλέψεις που έδειχναν προς το μέλλον.

Α.4: Η οικογένεια των Μεδίκων 

Οι Μέδικοι (ιταλ.: Medici) ήταν μια πολύ πλούσια οικογένεια της Φλωρεντίας, που από το 15ο ως τον 18ο αιώνα, κυριάρχησαν στην οικονομική, πολιτική αλλά και καλλιτεχνική ζωή της πόλης, παίζοντας έτσι καθοριστικό ρόλο τόσο στην ιταλική όσο και στην ευρωπαϊκή ιστορία. 

Το αυθεντικό οικόσημο της οικογένειας των Μεδίκων, σε σχέδιο και ανάγλυφο.

(πηγή: wikipedia και mfas3.s3.amazonaws.com)

Ξεκίνησαν ως τραπεζίτες και χρησιμοποιώντας έξυπνα τα χρήματα τους έγιναν μαικήνες των τεχνών και άνθρωποι τόσο συμπαθείς στο λαό ώστε ο Κόζιμο να αποκαλείται pater patriae (πατέρας της πατρίδας). Υπό την προστασία τους έδρασαν οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες και επιστήμονες της Αναγέννησης (Michelangelo Buonaroti, Leonardo da Vinci, Galileo Galilei, Sandro Botticelli). 

Η δυναστεία τους ξεκινάει με την ίδρυση της τράπεζας των Μεδίκων από τον Τζοβάνι ντι Μπίτσι των Μεδίκων (Giovanni di Bicci de' Medici, 1360-1429) ενώ εδραιώθηκαν στο οικονομικό, πολιτικό και καλλιτεχνικό στερέωμα με τον γιο του Τζοβάνι, Κόζιμο τον Πρεσβύτερο (Cosimo de' Medici, 1389-1464).

Cosimo di Giovanni de' Medici, pater patriae

πηγή: wikipedia

Από το 1464 έως το 1469 τα ηνία της οικογένειας τα είχε ο Πιέρο Α΄ των Μεδίκων (Piero I de' Medici, 1416-1469) πρωτότοκος γιος του Κόζιμο. 

Από το 1469 ως το 1492, κεφαλή της οικογένειας ήταν ο Λορέντζο Α' των Μεδίκων, ο Μεγαλοπρεπής (Lorenzo I de' Medici, 1449-1492), τραπεζίτης, πολιτικός, ποιητής και μαικήνας πολλών καλλιτεχνών (Michelangelo, Botticelli) και επιστημόνων (Leonardo da Vinci). 

Lorenzo I de' Medici (il Magnifico)

πηγή: wikipedia

Με τον θάνατο του Λορέντζο αναλαμβάνει από το 1492 έως το 1494 ο Πιέρο Β΄ των Μεδίκων, ο Ατυχής (Piero II de' Medici, 1472-1503). Καλείται ατυχής γιατί στα χρόνια του, το 1494, οι Μέδικοι διώχθηκαν από την Φλωρεντία ύστερα από εξέγερση που προκλήθηκε από φαινόμενα διαφθοράς και τα φλογερά κηρύγματα εναντίον τους, από τον φανατικό Δομηνικανό μοναχό Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα (Girolamo Savonarola, 1452 - 1498).

Το 1512 ωστόσο επέστρεψαν στην πόλη, χάρη στη βοήθεια του Πάπα Ιουλίου Β' που είχε εξασφαλίσει ο καρδινάλιος Giovanni de Medici και κυνήγησε την παλαιά εξουσία. Τώρα ποια όμως οι Μέδικοι δεν ήταν μια αστική οικογένεια με πολιτική δύναμη, αλλά μια δυναστεία που έμελλε να κυβερνήσει μοναρχικά για περίπου 200 χρόνια. Ο Καρδινάλιος Τζοβάνι ντι Λορέντσο ντε Μέντιτσι (Cardinal Giovanni de' Medici, 1475-1521), εγγονός του Λορέντζο και δευτερότοκος γιος του Πιέρο Β', έγινε το πρώτο μέλος της οικογένειας που πήρε το χρίσμα του Πάπα, με το όνομα Λέων Ι΄ το 1513. Τα μέλη της οικογένειας κυβέρνησαν τελικά τη χώρα ως μεγάλοι δούκες της Τοσκάνης. Συνολικά η οικογένεια μετράει 3 Πάπες (Pope Leo X, 1513–1521, Pope Clement VII, 1523–1534, και Pope Leo XI, 1605) και 2 βασίλισσες της Γαλλίας (Catherine de' Medici, 1547–1559 και Marie de' Medici, 1600–1610).

Οι βίλλες των Μεδίκων στην Τοσκάνη

Οι θέσεις των βιλών και των κτημάτων των Μεδίκων στην επαρχία της Τοσκάνης
(πηγή: wikipedia)

Οι βίλλες των Μεδίκων στην περιοχή της Τοσκάνης, αποτελούν ένα σύνολο διάσπαρτων αγροκτημάτων σε όλη την επαρχία, που άρχισαν να αγοράζονται από μέλη της οικογένειας με αφετηρία την  Villa del Trebbio (περιοχή καταγωγής των Μεδίκων) και αυτή του Cafaggiolo, τον 14ο αιώνα. Ο Κόζιμο, δεύτερος επικεφαλής της οικογένειας, διπλασίασε τα κτήματα αγοράζοντας ένα στο Careggi και ένα στο Fiesole, χτίζοντας ο ίδιος τις βίλες στα κτήματα του. Επί Κόζιμο άρχισε και η χρήση των βιλλών και των κτημάτων τους ως χώρων αναψυχής. Οι κήποι άρχισαν να σχεδιάζονται προσεκτικά και η βιοποικιλότητα τους αποκτά πλέον μεγάλη αξία. 

Το σύνολο των κτιρίων των βιλλών, αποτελεί σημαντικό και χαρακτηριστικό παράδειγμα της Αναγεννησιακής και της Μπαρόκ αρχιτεκτονικής στην Τοσκάνη. Οι βίλες και οι κήποι τους αποτέλεσαν ένα πρωτότυπο κτιριακό σύστημα για την χώρα το οποίο εκ δομής ήταν αφιερωμένο στις απολαύσεις, τις τέχνες και τη γνώση. Η απρόσκοπτη ένταξή τους στο ευρύτερο περιβάλλον συνέβαλαν στην ανάδειξη της αισθητικής ευαισθησίας και σημασίας του τοπίου, που αποτελεί ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ανθρωπισμού και της Αναγέννησης.

Β. Η γέννηση και η λειτουργία

της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας

στην Φλωρεντία

Η γέννηση της Ακαδημίας της Φλωρεντίας

Πολλοί θεωρούν πως η ιδέα για τη συγκρότηση Ακαδημίας στη Φλωρεντία, με σκοπό τη διάδοση της πλατωνικής σκέψης, είναι απόρροια της επίδρασης που είχε ο λόγος του Πλήθωνα στον Κόζιμο των Μεδίκων και κατ'επέκταση στον ίδιο τον Ficino. Μολονότι από την αρχή, ως "δελφίνος" του Πλήθωνα, για την πραγμάτωση αυτής της ιδέας επιλέχτηκε ο γιος του προσωπικού γιατρού του Κόζιμο, ο Marcilio Ficino, η έλλειψη κατάλληλου δασκάλου στη Φλωρεντία, που θα τον εισήγαγε στον κόσμο των ελληνικών γραμμάτων, ατόνησε τον αρχικό ενθουσιασμό του ηγεμόνα. Ωστόσο η ιδέα δεν εγκαταλείφθηκε. Ο Ficino συνέχισε τις σπουδές του σε πνευματικά κέντρα της Ιταλίας και με την επιστροφή του στη Φλωρεντία, ο Κόζιμο του παραχώρησε, από το το 1462, όλα τα μέσα για την υλοποίηση αυτού του σκοπού. (Στάικος, 2014) 

Από τότε που το Συμβούλιο της Φλωρεντίας επικύρωσε (1463) την απόφαση του Κόζιμο να παραχωρηθεί η βίλλα Careggi  στον Ficino, ως κατοικία και έδρα της Ακαδημίας, άρχισαν και τυπικά οι εργασίες της. Ο Ficino όμως δεν οργάνωσε το πρόγραμμα της Ακαδημίας στα πρότυπα του Studio της Φλωρεντίας, τα μαθήματα του οποίου ήταν προσδιορισμένα ακριβώς και άνοιγαν με τους Lectores, που εξέθεταν το διδακτικό πρόγραμμα με ένα praelectio στον Καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας, στις 18 Οκτωβρίου κάθε έτους. O Ficino δίδασκε σε δημόσιους χώρους και ναούς κυρίως όμως στην εκκλησία της Santa Maria degli Angeli. (Στάικος, 2014)

Η επιλογή ως έδρα της έπαυλης Careggi

Η έπαυλη Careggi δεν επιλέχθηκε τυχαία από τον Κόζιμο ως έδρα της Ακαδημίας, καθώς οι ανθοστόλιστοι κήποι, που την περιβάλλουν ως και σήμερα, προσφέρονταν για φιλοσοφικούς περιπάτους, στο πρότυπο της Ακαδημίας του Πλάτωνα. Έγινε μάλιστα και προσπάθεια αναπαράστασης της εικόνας της αρχαίας Ακαδημίας, με διάφορα μέλη του κύκλου του Ficino, φιλοσόφους και ποιητές κυρίως, να άδουν στους κήπους με τη συνοδεία της λύρας του Απόλλωνα. (Στάικος, 2014) 

Ο Ficino δεν κατοικούσε μόνιμα στην έπαυλη, διέμενε συχνά σε έναν οίκο στη Via Sant'Egidio, στην καρδιά της Φλωρεντίας. Έτσι, η Ακαδημία εξελίχθηκε σύντομα σε πολιτιστικό αλλά και σε πολιτικό σύμβολο της Φλωρεντίας, με πολλούς αξιωματούχους και μέλη της αριστοκρατίας να συμμετέχουν στις εργασίες της ή να την επιλέγουν ως τόπο συνάντησης και διαλογισμού. (Στάικος, 2014) 

Μεταξύ των κυριοτέρων εκπροσώπων της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας αναφέρουμε, εκτός από τον ίδιο τον Μαρσίλιο Φιτσίνο τους:

- Πίκο ντελα Μιράντολα (Pico della Mirandola),

- Άγγελο Πολιτιανό ή Πολιτσιάνο (Poliziano), 

- Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι (Leon Battista Alberti), 

αλλά και εκπροσώπους της ίδιας της οικογένειας των Μεδίκων, όπως τους:

- Τζουλιάνο των Μεδίκων (Giuliano dei Medici) και 

- Λορέντζο τον Μεγαλοπρεπή (Lorenzo il Magnifico).

Άλλα γνωστά ονόματα του κύκλου αυτού είναι:

- Tommaso Minerbetti

- Bernardo Vettori

- Agnolo Carducci

- Bernardo de'Medici

- Piero di Marco Parenti

Η Ακαδημία δεν είχε εσωτερικό κανονισμό ούτε συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών και έτσι τα μέλη της είχαν την ελευθερία να συμμετέχουν ελεύθερα στις εργασίες της, συμβάλλοντας όμως στον κοινό σκοπό, δηλαδή στη συστηματική διδασκαλία της πλατωνικής και νεοπλατωνικής σκέψης. (Στάικος, 2014) 

Επισκέπτες της Ακαδημίας

Η Ακαδημία της Φλωρεντίας απέκτησε μεγάλη ακτινοβολία στον ουμασνιστικό κόσμο της Ιταλίας και εξελίχθηκε σε απαραίτητο σταυροδρόμι των πλέον σημαντικών εκπροσώπων της διανόησης του Βορρά, που επιθυμούσαν να γίνουν κοινωνοί της πλατωνικής φιλοσοφίας. Αναφέρουμε εδώ μόνο μερικά ονόματα.

- John Colet (Αγγλία)

- Lefevre d'Etaples (Γαλλία)

- Desiderius Erasmus Roterodamus, γνωστός απλά ως Έρασμος (Ολλανδία)
- Thomas More (Αγγλία)
- Matthias Cornivus (Ουγγαρία)
- Filippo Callimaco (Πολωνία)

Η βιβλιοθήκη των Μεδίκων

Η πιο ουσιαστική συμβολή της οικογένειας των Μεδίκων στο έργο της Ακαδημίας και του Ficino κατ'επέκταση, ήταν η βιβλιοθήκη τους. Ο Κόζιμο των Μεδίκων είχε συγκροτήσει προσωπική συλλογή βιβλίων, που αριθμούσε 70 κώδικες και το περιεχόμενο της είχε δημοσιευθεί από τον Vespasiano da Bisticci. Στη βιβλιοθήκη αυτή ο Κόζιμο, όσον αφορά τα φιλοσοφικά συγγράμματα, θησαύριζε μόνο τον Αριστοτέλη και τους σχολιαστές του. ο κατάλογος όμως της προσωπικής βιβλιοθήκης του γιου του Πιέρο, που συντάχθηκε το 1456, μαρτυρεί το ξεχωριστό ενδιαφέρον που αυτός έδειχνε για τους κλασικούς. Από τους 150 κώδικες, οι μισοί περιέχουν έργα της ελληνορωμαϊκή γραμματείας.

Ο Ficino είχε ελεύθερη πρόσβαση στη βιβλιοθήκη των Μεδίκων, που στεγάζονταν στην έπαυλη της Via Larga στη Φλωρεντία. Από το 1469 μάλιστα, οπότε ο Λορέντζο πήρα τα ηνία του Οίκου των Μεδίκων, η βιβλιοθήκη πολλαπλασιάστηκε και υπήρξε, πράγματι, αστείρευτη πηγή για τους διανοούμενους της Ιταλίας, τουλάχιστον.

Χαρακτηριστικό της αντίληψης των Μεδίκων σχετικά με την ελεύθερη πρόσβαση στην γνώση ήταν το άνοιγμα της βιβλιοθήκης τους στα μέλη του λόγιου κύκλου της Φλωρεντίας.

(Στάικος, 2014) 

Το τέλος της Ακαδημίας

Μετά το θάνατο του Magnifico (1492), η Ακαδημία στεγάστηκε στη βίλλα του Μπερνάρντο Ρουτσελάϊ, όπου συγκεντρώθηκε "η δεύτερη γενιά" των νεοπλατωνιστών, ανάμεσα στους οποίους υπήρξε ο Νικολό Μακιαβέλι (Niccolo Μachiavelli). Μεταξύ των άλλων, αυτήν την περίοδο, η Ακαδημία χαρακτηρίζεται από την ευνοϊκή της στάση απέναντι στην Δημοκρατία, δηλαδή αντίθετη στους Μεδίκους. Η Νεοπλατωνική Ακαδημία διαλύθηκε οριστικά το 1523, εξ αιτίας μιας συνωμοσίας εναντίον του καρδινάλιου Ιουλίου των Μεδίκων.

Η Villa Careggi - Σύντομο ιστορικό

H ίδια η ιδιοκτησία, όπου βρίσκεται το κτίριο της βίλλας, αγοράστηκε από τον Giovanni di Bicci de 'Medici, το 1417 και λειτουργούσε εξ αρχής ως αγρόκτημα για να καταστήσει την οικογένεια αυτάρκη. Ήταν το τρίτο αντίστοιχο απόκτημα της οικογένειας. Η όλη περιοχή του Careggi αποτελούσε χώρο όπου πολλοί πλούσιοι Φλωρεντινοί είχαν πολυτελή κτήματα και κτίσματα. Η θέση του αγροκτήματος είναι ΒΔ της Φλωρεντίας και σε περίπου 7χμ απόσταση από το κέντρο της. 

Η θέση της βίλας Careggi ΒΔ της Φλωρεντίας στην κόκκινη πινέζα.

Δορυφορική φωτογραφία της βίλας Careggi

Η βίλλα Careggi καθώς και οι παρόμοιες με αυτή βίλλες, αποτελούσαν επίσης τόπους ανάπαυσης και ειρήνης, πέρα από οικονομικά κέντρα, με γεωργικές δραστηριότητες, που αποτελούσαν ανέκαθεν ασφαλείς πηγές εισοδήματος. Κατά τη στιγμή της αγοράς της η βίλλα Careggi αποτελείτο από ένα κτίριο με αυλή, χαγιάτι, κελάρι, αχυρώνα, πύργο, κήπο και δύο σπίτια, όπως αναφέρεται στη σύμβαση πώλησης. Μεγάλες παρεμβάσεις στην βίλλα έγιναν από τους απογόνους του Giovanni με βασικό αρχιτέκτονα τον Μικελότζι (Michelozzo di Bartolomeo Michelozzi, 1396–1472). 

Στην βίλα έζησαν και πέθαναν ο Κόζιμο των Μεδίκων (1464), ο Λορέντζο των Μεδίκων (1492) και δίδαξε ο Μαρσίλιο Φιτσίνο (Marsilio Ficino, 1499). Ο ανθρωπισμός της εποχής αυτής της Φλωρεντίας αφομοιώνει πολλά σύμβολα του παρελθόντος, τα οποία η βίλλα τα συνδύαζε, σε μια ατμόσφαιρα που θα μπορούσε να ονομαστεί απόκρυφη. Αγάλματα, έργα τέχνης και το ίδιο το τοπίο ενσωματώνονται και σχηματοποιούνται σε αφηρημένα ιδεώδη. Στην περίοδο αυτή ανήκει το τζάκι του πρώτου ορόφου, με αντίστοιχα ανάγλυφα (1465) και ίσως το πανοραμικό χαγιάτι του ίδιου ορόφου. 

Λεπτομέρεια του αναγλύφου του τζακιού της βίλλας

(πηγή: wikimedia)

Η θέα από το χαγιάτι
πηγή: gardenvisit.com

Η θέα από το χαγιάτι

(πηγή: wikipedia)

Μετά τον θάνατο των δυο τελευταίων και σε συνδυασμό με την εκδίωξη των Μεδίκων από την Φλωρεντία, η βίλα έπεσε σε μαρασμό μέχρι το 1615 όπου ο καρδινάλιος Carlo de' Medici ανέλαβε εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης του εσωτερικού. Το 1779 πωλήθηκε στον Vincenzo Orsi, από τους κληρονόμους των Μεδίκων και το 1848 μεταπωλήθηκε στον Άγγλο Francis Joseph Sloane, γιο ενός τραπεζίτη και γεωλόγο, με τις εξωτικές προσθήκες του οποίου, ο κήπος μεταβλήθηκε σε βοτανικό κήπο. Το 1936, η βίλα πέρασε στην ιδιοκτησία του Νοσοκομείου της Santa Maria. Τώρα είναι η έδρα του Νοσοκομείου Careggi με ιδιοκτήτες την Sonja Zuckerman και τον Richard Rodriguez-Mendez.

Η βίλα των Μεδίκων στην Φλωρεντία της Τοσκάνης αποτελεί από το 2013 παρέα με άλλες 11 βίλες και δύο κήπους των Μεδίκων, στην ευρύτερη περιοχή της Τοσκάνης, μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η απόφαση πάρθηκε κατά τη διάρκεια του 37ου Συνεδρίου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, που πραγματοποιήθηκε στις 16 - 27 Ιουνίου 2013 στην Πνομ Πεν (ή και Πνομ Πένχ, επίσημη απόδοση στο λατινικό αλφάβητο: Phnum Pénh, συνήθης απόδοση: Phnom Penh), πρωτεύουσα και μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Καμπότζης.

Santa Maria degli Angeli

Η Santa Maria degli Angeli (Αγία Μαρία των Αγγέλων), όπως αναφέραμε ήταν ένας χώρος όπου ο Ficino μετέφερε συχνά τις εργασίες της Ακαδημίας. Η Αγία Μαρία των Αγγέλων αποτελούσε την εκκλησία του, κλειστού πλέον, ομώνυμου μοναστηριού στο κέντρο της Φλωρεντίας. Ανήκε σε ένα  μεταρρυθμισμένο παρακλάδι των Βενεδικτίνων μοναχών το αποκαλούμενο Camaldolese (Ordo Camaldulensium). Το τάγμα αυτό ιδρύθηκε το 1012 από τον ασκητή Romuald σε Camaldoli, κοντά στο Αρέτσο, εξ ου και το όνομα. 

Το μοναστήρι της Santa Maria degli Angeli στο κέντρο της Φλωρεντίας 

σε σχέδια του Francesco Bonsignori (1455 – 1519)

(πηγή: wikimedia)

Το μοναστήρι της Santa Maria degli Angeli στο κέντρο της Φλωρεντίας 

σε σχέδια του Francesco Bonsignori (1455 – 1519)
(πηγή: wikimedia)

Το μοναστήρι αποτέλεσε σημαντικό κέντρο μελετών στις αρχές της Αναγέννησης και το scriptorium του ήταν ένας κέντρο αξιοσημείωτης παραγωγής χειρογράφων υψηλής ποιότητας. 

Σήμερα σώζονται πολύ λίγα κατάλοιπα του μεσαιωνικού αυτού κτιρίου με το κυριότερο να παραμένει η Ροτόντα του Brunelleschi (1434), η οποία αποτελεί μέρος του συγκροτήματος.

Ο Filippo Brunelleschi (1377 – 1446)

(πηγή: http://i984.photobucket.com)

Όψη και κάτοψη της Ροτόντας

(πηγή: https://quadralectics.files.wordpress.com/2013/09/257.jpg)

Η ροτόντα του Brunelleschi μάρτυρας του πάλαι ποτέ μοναστηριακού συγκροτήματος 

των Βενεδικτίνων μοναχών, της Αγίας Μαρίας των Αγγέλων, Φλωρεντία, 15ος αιώνας.
Στους χώρους του μοναστηριού αυτού, στο κέντρο της πόλης, λάμβαναν χώρα 
εργασίες και δραστηριότητες της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας

(πηγή: wikiwand)

Η Αγία Μαρία των Αγγέλων, με τα τείχη της και την οκταγωνική ροτόντα σε αυτά (15ος αιώνας μ.Χ.). Στους χώρους του μοναστηριού αυτού, στο κέντρο της πόλης, λάμβαναν χώρα εργασίες και δραστηριότητες της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας

(πηγή: wikiwand)

Στην συνέχεια ακολουθούν μερικές φωτογραφίες (από wikimedia) των υπολειμμάτων των κτιρίων και των τειχών του μοναστηριού στην πόλη της Φλωρεντίας.

Επίλογος

Προτρέπουμε λοιπόν κάθε επίδοξο ταξιδιώτη, να βάλει προορισμό την πόλη της Φλωρεντίας και αυτά τα κτίρια, τα οποία αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας της Αναγέννησης, του Πλατωνισμού και του Νεοπλατωνισμού στην Ιταλία.

_________________________________________________________________________________

Κείμενο - Έρευνα:
Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Πηγές:

Ιστοσελίδες

1. https://el.wikipedia.org

2. http://www.gardenvisit.com/gardens/villa_medici_di_careggi_garden
3. http://www.wikiwand.com/en/Villa_Medici_at_Careggi
4. http://www.regione.toscana.it/ville-e-giardini-medicei
5. http://whc.unesco.org/en/list/175/
6. http://n1.xtek.gr/
7. http://n1.xtek.gr/ime/lyceum/?p=lemma&id=318&lang=1
8. www.ellopos.gr/phil-sherrard-pletho-notes.asp
9. http://anemourion.blogspot.gr/2015/05/14-1450.html
10. http://www.rassias.gr/1087PLETHO.html
11. https://it.wikipedia.org
12. https://it.wikipedia.org/wiki/Villa_medicea_di_Careggi
13. http://firenze-renaissance-history-and-arts.blogspot.gr/2015/09/blog-post.html
14. http://www.omilosmeleton.gr/pdf/marsilio_ficino
15. https://pateras.wordpress.com/

Βιβλία

1. Διαχρονικά τεκμήρια της Πλατωνικής Παράδοσης, Κ. Σπ. Στάϊκος, ΑΤΩΝ, 2014
2. Η βιβλιοθήκη του Πλάτωνα και της Ακαδημίας, Κ. Σπ. Στάϊκος, ΑΤΩΝ, 2015
3. Αριστοτέλους Βιβλιοθήκη, Κ. Σπ. Στάϊκος, ΑΤΩΝ, 2015

4. Ελληνική Πατρολογία, J.-P. Migne, Κέντρο Πατερικών Εκδόσεων, Τόμος 160, 2007

5. Ελληνική Πατρολογία, J.-P. Migne, Κέντρο Πατερικών Εκδόσεων, Τόμος 161, 2007

6. I giardini di Firenze e della Toscana: guida completa, Mariachiara Pozzana, 2001

7. Marsilio Ficino: His Theology, His Philosophy, His Legacy, Allen, Rees, Davies, Brill 2002